Psychiatrische afdelingen zijn kort gezegd afdelingen waar mensen voor langere tijd 24 uur per dag, zeven dagen per week verblijven. De afgelopen twaalf jaar dat ik in de psychiatrie werk, zag ik er zo'n 100 van binnen. Aan het begin van mijn carrière vond ik ze indrukwekkend, de laatste tijd vraag ik me steeds vaker af: zijn het plekken waar mensen beter worden?
Door Pepijn van der Weide
Ik heb de afgelopen periode geprobeerd te kijken naar psychiatrische afdelingen vanuit het perspectief van iemand die zorg nodig heeft. Leidende vraag was: wat zou me opvallen als ik hier als cliënt zou zijn? Hieronder deel ik vijf observaties met vijf overwegingen voor verandering.
1 De verpleegpost
Bijna alle psychiatrische afdelingen hebben een afgebakende ruimte die enkel bestemd is voor medewerkers. Er staan meestal comfortabele stoelen, snelle computers, een goed koffiezetapparaat en het is er schoon. Opvallend is dat medewerkers er veel tijd doorbrengen. Het is wellicht onbedoeld en ongewild het middelpunt van de afdeling. Ik denk dat het prettig werken is zonder kantoor. En het zal de sfeer, de zorg en de veiligheid ten goede komen.
2 De afdeling
De huiskamer, de keuken en het recreatievlak van psychiatrische afdelingen maken vaak een weinig gezellige indruk. Vooral bij nieuwe afdelingen lijkt het alsof de architect vooral met de opdracht 'onderhoudsvrij en hooligan-proof' aan de slag is gegaan. Vloeren zijn grijs, muren mintgroen en tv-schermen staan achter veiligheidsglas. Zou het aantal geweldsincidenten omlaag gaan wanneer afdelingen wat meer op onze eigen huiskamers lijken?
3 De overdracht
Op psychiatrische afdelingen vindt aan het begin van de middag de overdracht plaats. De medewerkers van de vroege dienst informeren de medewerkers van de late dienst over het welzijn en het gedrag van cliënten. Wat zou er gebeuren wanneer je cliënten zelf aan het woord laat tijdens de overdracht?
4 Huisregels
Psychiatrische afdelingen hebben huisregels. Ze gelden voor alle cliënten en zijn vaak opvallend gedetailleerd (“Na 19:00 uur 's avonds is het niet meer toegestaan om brood te smeren.”). Het disciplinerende karakter dat uitgaat van huisregels kan heel beklemmend werken. Als je wilt dat mensen zich aan afspraken houden moet je ze volgens mij samen met mensen maken.
5 Het eten
Rond vijf uur wordt op psychiatrische afdelingen een etenskar binnen gereden. De maaltijden moeten dan de oven in en binnen een half uur heeft de gehele afdeling te eten. De kwaliteit is meestal aan de magere kant, medewerkers nemen daarom vaak eten van thuis mee. Waarom wordt er niet dagelijks een maaltijd, of een onderdeel daarvan, samen met cliënten bereid?
© Nationale Zorggids / Pepijn van der Weide
Beste Pepijn, De vraag waar mensen beter van worden is er één waar vanuit meerdere invalshoeken met meer en minder succes over nagedacht is. Feit is dat mensen die afhankelijk zijn van zorg en van zorgverleners, goede zorg willen. Die goede zorg moet inhoudelijk goed zijn, maar dat leidt niet altijd tot het gewenste resultaat (beter worden, bv), Daarom bestaat goede zorg uit nog veel meer componenten: uit aandacht, uit trouw, uit zorgzaamheid, ingegeven door de relatie tussen de cliënt en de begeleider. Dat is in een troostrijke, mooie omgeving zou moeten gebeuren, spreekt niet meer dan voor zich. Helaas weet ik al manager ook dat de omgeving waarin je werkt veel statischer is dan we zouden willen: alleen al omdat het gebouw ontworpen is in een tijd met andere uitgangspunten en de meubels 'pas weg gaan als ze echt afgeschreven zijn'. Laten we, in kleine stapjes omdat we niet sneller kunnen, met elkaar de zorg mooier, nabijer en aantrekkelijker maken! Vriendelijke groet, Petra