Het Actieplan Verbetering Feitenonderzoek in de Jeugdbeschermingsketen, dat is uitgevoerd van 2019 tot 2021, is geëvalueerd. Het Actieplan had als doel om te komen tot een verbetering van het feitenonderzoek en onderbouwde besluiten in de jeugdbeschermingsketen, met betrokkenheid van ouders en kinderen. Alle 21 acties uit het plan zijn opgepakt, maar de uitvoering lukte maar deels en is nauwelijks geland op de werkvloer. Volgens betrokkenen waren er teveel acties, van uiteenlopende aard, en was er te weinig tijd, ‘energie’ en (financiële) middelen om ze op te pakken. Volgens de onderzoekers had het Actieplan weinig effect op de kwaliteit van het feitenonderzoek. Dit meldt het WODC.
Als de overheid van plan is om een kind uit huis te plaatsen, moet dit ingrijpen zorgvuldig worden voorbereid en onderbouwd met een feitenonderzoek. Daarmee kan de rechter op basis van de juiste informatie beoordelen of de uithuisplaatsing daadwerkelijk dient plaats te vinden. Al langer hadden zowel ouders als professionals uit het veld kritiek op de kwaliteit van dit feitenonderzoek in de jeugdbeschermingsketen. Dit heeft geleid tot het Actieplan en de toezegging aan de Tweede Kamer dat dit zou worden geëvalueerd. Dit onderzoek voorziet in deze toezegging en keek ook welke activiteiten nog nodig zijn om de kwaliteit van het feitenonderzoek verder te verbeteren. Het onderzoek is uitgevoerd door de DSP-groep in opdracht van het WODC. De uitkomsten sluiten aan bij eerder verschenen kwalitatief onderzoek over het feitenonderzoek van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
Urgentie om feitenonderzoek te verbeteren is er nog steeds
In deze evaluatie constateren de onderzoekers dat de acties vooral gericht waren op procesdoelen in de voorbereidende of randvoorwaardelijke sfeer. Ze waren minder gericht op effect. Ook zien de onderzoekers dat het Actieplan een brede scope had (bejegening, informeren/ondersteunen en rechtspositie van kinderen/ouders) en maar in heel beperkte mate gericht was op de inhoudelijke kwaliteit van het feitenonderzoek. Ook als de acties goed waren uitgevoerd, dan zouden de doelen ten aanzien van de kwaliteitsverbetering van het feitenonderzoek niet zijn bereikt. De urgentie om die kwaliteit te verbeteren is er niet of nauwelijks minder op geworden. Dit wordt bevestigd door jeugdbeschermingsorganisaties, oudervertegenwoordigers, advocaten en experts.
Belangrijkste verbeterpunten
De onderzoekers vinden het cruciaal dat er niet alleen naar de randvoorwaarden wordt gekeken, maar juist naar de kwaliteit van het feitenonderzoek zelf en hoe dat inhoudelijk plaatsvindt. Ze adviseren de kwaliteit van het feitenonderzoek te monitoren. Daarnaast is er veel discussie over wat er nodig is om de kwaliteit van feitenonderzoek te verbeteren. De belangrijkste punten die vanuit het veld worden genoemd: (1) investeer in professionals, waardoor zij beter functioneren en meer krijgen voor zorgvuldig feitenonderzoek, relatieopbouw en bejegening van ouders en kinderen, (2) verbeter de (rechts)positie van ouders en kinderen, waardoor een gelijkwaardiger gesprek plaatsvindt en er betere mogelijkheden ontstaan voor kinderen en ouders om hun zienswijze weer te geven en (3) zorg voor verdere samenwerking tussen organisaties in de keten, zodat ouders en kinderen met minder organisaties en minder overdracht tussen professionals te maken krijgen.
Door: Nationale Zorggids
