In de open jeugdhulp is cameratoezicht, verbod op gebruik van smartphones, vastgepakt of vastgehouden worden of controle van urine niet zomaar toegestaan. Toch gebeurt het bij instellingen waar kinderen en jongeren verblijven die jeugdhulp krijgen, zoals gezinshuizen, logeeropvang, zorgboerderijen en tijdens dagbesteding of dagbehandeling. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) vindt dat wetswijzigingen nodig zijn om af en toe beperking van vrijheid wel mogelijk te maken. Maar alleen als dat in het belang van de kinderen en jongeren is, meldt de inspectie.
In de open jeugdhulp is er nu vrijwel nooit een wettelijke basis voor maatregelen die de vrijheid van kinderen of jongeren beperken, ook niet onder het mom van ‘huisregels’. Toch gebeurt het. Soms omdat professionals niet goed weten wat wel en geen vrijheidsbeperking is. Soms omdat er geen passende hulp beschikbaar is en zorgverleners geen andere optie zien dan overgaan tot vrijheidsbeperkende maatregelen. En soms omdat een kind of jongere gebaat is bij een beperking van de vrijheid, bijvoorbeeld voor de eigen veiligheid, tegen bedreigingen van buitenaf.
Maar behalve in noodsituaties is het wettelijk nu vrijwel nooit toegestaan. Na wetswijziging zouden er meer mogelijkheden kunnen komen. Die moeten wel in het belang van de kinderen en jongeren zijn stellen IGJ en het AKJ vertrouwenspersonen in de jeugdzorg.
Wel wettelijke basis in gesloten jeugdzorg
In de gesloten jeugdhulp en onder de Wet verplichte ggz en de Wet zorg en dwang is er wel een wettelijke basis voor dwang of het beperken van vrijheid. Dan zijn kinderen of jongeren ergens gedwongen geplaatst na een uitspraak van een kinderrechter. Of ze krijgen behandeling onder de wetten die beperkingen of dwang mogelijk maken. Beperkingen in hun vrijheid kunnen dan soms passen bij hun zorg en behandeling. Maar ook dan alleen per kind of jongere.
Drie adviezen
De inspectie heeft drie adviezen: meer duidelijkheid door betere voorlichting, meer aandacht voor inkoop van passende hulp en onderzoek naar wetswijziging. Dat onderzoek zou dan moeten plaatsvinden binnen de Jeugdwet, Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz), de Wet zorg en dwang (Wzd) en de Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst.
Door: Nationale Zorggids
