Veel patiënten reageren anders op dezelfde medicatie. Voor een goede balans tussen gewenste effecten en bijwerkingen kan daarbij een persoonlijke aanpak noodzakelijk zijn. Promovendus Tom Zwart onderzocht of wiskundige modellen kunnen helpen bij het personaliseren van de hoeveelheid medicatie die niertransplantatiepatiënten krijgen. Daarnaast heeft hij een methode ontwikkeld waarmee niertransplantatiepatiënten vanuit huis gemonitord kunnen worden. Recentelijk verdedigde hij zijn proefschrift. Dat meldt het LUMC.
“Patiënten reageren niet allemaal op dezelfde manier op medicatie, ook niet als ze dezelfde dosis krijgen”, legt Tom Zwart, ziekenhuisapotheker in opleiding, uit. Dit kan problemen geven bij medicijnen met een nauwe balans tussen gewenste en ongewenste effecten. “Er zijn veel karakteristieken die bepalen hoe het lichaam omgaat met medicijnen, denk bijvoorbeeld aan lichaamsomvang en nierfunctie.” Zwart wil op basis van dit soort patiënteigenschappen de optimale dosering voor de individuele niertransplantatiepatiënt voorspellen.
Afstoting versus infecties
Zwart heeft stappen gezet om het eerste model te bouwen dat per niertransplantatiepatiënt de optimale dosering alemtuzumab voorspelt. “Dit medicijn legt je hele afweersysteem plat”, legt hij uit. “Waardoor acute afstoting van het donororgaan in de eerste fase na transplantatie wordt voorkomen. Maar patiënten zijn hierdoor ook extra vatbaar voor infecties.” Een delicate balans dus. “Het verschilt enorm per patiënt hoe lang het duurt voordat het eigen afweersysteem weer is terug gegroeid. Daarom is er veel behoefte aan onderzoek naar de noodzaak voor een persoonlijke doseerstrategie.”
Met een wiskundig model kon Zwart beschrijven hoe het lichaam reageert op alemtuzumab en in kaart brengen in hoeverre dit varieert tussen patiënten. Hieruit kwam naar voren dat lichaamsomvang een deel van de variatie tussen patiënten verklaart. Lichtere patiënten hebben langere tijd alemtuzumab in hun bloed, wat er voor zou kunnen zorgen dat het langer duurt voordat hun afweersysteem weer op peil is. “In modelsimulaties konden we dit verschil verkleinen door de dosering aan te passen op lichaamsomvang. Deze bevinding moedigt aan om gepersonaliseerde alemtuzumab-therapie verder te onderzoeken.”
Vingerprik
Naast dit model heeft Zwart ook een methode ontwikkeld waarmee niertransplantatiepatiënten op afstand gemonitord kunnen worden. “Met een vingerprik brengen patiënten thuis een druppel bloed aan op een papieren kaart, deze sturen ze naar ons op, en vervolgens kunnen wij in het lab de niveaus van twee afweeronderdrukkende middelen in het bloed bepalen, maar ook de nierfunctie”, zegt Zwart. Op deze manier kan op afstand de transplantaatfunctie worden gemonitord, en zo nodig de dosering van de afweeronderdrukkende medicatie worden bijgestuurd.
Een mooie bijkomstigheid was dat het onderzoek naar deze methode vlak voor de coronacrisis was afgerond, toen veel patiënten niet naar het ziekenhuis konden komen. “Zo hadden wij, maar ook de nefrologen, toch een goed beeld van hoe het met de patiënt ging. Dat heeft de implementatie zeker versneld.” Ook de patiënten zijn blij met deze ontwikkeling. “Ze vinden het fijn dat ze zelf iets kunnen doen en hebben meer regie op hun eigen behandeling.”
Toekomst in voorspellen
De modellen zoals Zwart die heeft gebruikt zijn niet nieuw. “Deze methoden werden al in 1980 beschreven”, zegt Zwart. “Toch blijft de klinische implementatie achter.” Volgens Zwart komt dat onder andere omdat het een krappe expertise is, maar weinig groepen in Nederland houden zich hiermee bezig. Daarnaast zijn de meeste modellen ook nog niet gebruiksvriendelijk om mee te werken. Er zijn dus nog grote stappen te zetten, maar Zwart is positief gestemd. “Ik zie zeker een toekomst in deze modellen en ik ben ervan overtuigd dat we steeds meer richting een modelgestuurde dosisvoorspelling per patiënt gaan.”
Door: Nationale Zorggids
