Dat het klimaat verandert, dat mag inmiddels duidelijk zijn. Dat het nog sneller gaat dan verwacht ook, aldus Van der Strate. "Ik heb vorig jaar weer klimatologen horen zeggen dat de hete zomer van vorig jaar eigenlijk niet past in de modellen die ze hadden geconstrueerd. Het is ons voor een deel toch wat overkomen, als het gaat om het probleem van opwarmende binnensteden. Tien jaar geleden was nog niemand met dit onderwerp bezig."

Dat het nu anders is, heeft deels te maken met het feit ouderen vaak veel last hebben van de hitte, en hittegolven steevast leiden tot oversterfte, zeker in de binnenstad. Ouderen transpireren minder, en zorgen er vaak niet genoeg voor dat ze vocht binnenkrijgen, met alle gevolgen van dien. "We kijken niet alleen naar de steden, maar ook naar deze doelgroep. Hoe kunnen we grip krijgen op deze categorie? Waar wonen ze vooral, en hoe kunnen we ze met informatie bereiken?"

Warmer, natter, droger

Dat het warmer wordt, is duidelijk, maar het wordt ook natter – iets wat we deze zomer wél hebben kunnen merken. En, aan de andere kant wordt het juist droger. "We hebben natuurlijk ook twee jaren gehad waarin we gemerkt hebben dat het in de steden heel droog kan worden, en dat dat effect had op het groen in de stad. Het verdorde of stierf af, met als effect minder schaduw en minder verdamping, en uiteindelijk nog meer hitte."

"Het belangrijkste wat gemeentes en stadsbesturen kunnen doen is dan ook het vergroenen. Enerzijds heb je daardoor meer schaduw – dan zorgt voor meer koelte. Groen in steden leidt daarnaast tot meer verdamping en die verdamping leidt ook tot lagere temperaturen in de binnenstad. Gemeentes hebben in samenwerking met de rijksoverheid al meer gedaan aan wet- en regelgeving, door bijvoorbeeld bij nieuwbouw te eisen dat woningen niet te warm kunnen worden in de zomer. Bouwers moeten hierdoor echt bewust doorrekenen wat een hete zomer kan betekenen. Eigenlijk zouden we dat ook met bestaande woningen moeten doen. Bijvoorbeeld, gemeentes zouden met woningbouwcorporaties afspraken kunnen maken over zonwering, groene daken, groene gevels, et cetera. Daar valt binnen de bestaande architectuur nog wel iets aan te doen ook."

De klok tikt

Op de vraag of de overheden het probleem serieus genoeg nemen, antwoord Van der Strate bevestigend. "De overheid en de gemeentes hebben beide goede plannen, en kijken ook echt wel naar hoe de situatie is en wat er moet gebeuren. Lokale hitteplannen zijn er ook, waar de kwetsbare groepen veel aandacht krijgen. Ik denk aan de andere kant wel dat het sneller kan. De overstromingen van dit jaar hebben wel laten zien dat we de veranderingen serieus moeten nemen; kennelijk hebben zoiets ook wel nodig, en worden we al snel weer in slaap gesust als er even geen problemen zijn. Ik vind echter niet dat we stug zijn, zeker niet binnen de mogelijkheden die we hebben."

"We moeten enerzijds werken aan de stad van de toekomst, en aan de andere kant moeten we realiseren dat vergroening tijd kost. Bomen hebben tijd nodig om te groeien, natuurlijk, maar we moeten desondanks toch zorgen dat we de meest kwetsbare groep, ouderen, beschermen en anticiperen op de hittegolven die volgend jaar echt wel weer gaan komen.

Een andere uitdaging ligt in de bouw. We hebben in Nederland een enorme bouwopgave, en die willen we realiseren door onder andere verdichting in steden. Hoe kun je nou steden verdichten, maar ook zorgen dat het comfortabel blijft en er ruimte overblijft voor groen? Daar zit ook een enorme uitdaging."

Door: Nationale Zorggids / Karst Tjoelker