Bestuurslid Sara Coster van Meer dan Gewenst (platform voor homoseksuelen, lesbiennes, biseksuelen en transgenders met een kinderwens of gezin) spreekt zelfs van ‘totale paniek’ begin dit jaar. “Er ging een schokgolf door onze achterban’’, zegt Coster. “Vrouwen die op vrijdag nog hormonen spoten als voorbereiding op de inseminatie die week daarop, kregen op maandag te horen dat de behandeling niet langer vergoed zou worden.’’ 

 

Zorgverzekeraars vonden het namelijk onterecht dat de rekening voor kunstmatige inseminatie van lesbische of alleenstaande vrouwen al jaren bij hen werd ingediend. De vrouwen worden niet behandeld omdat zij een medische indicatie hebben, maar omdat zij geen mannelijke partner hebben. Een vergoeding voor de inseminatie vanuit het basispakket is dus niet nodig, redeneerden zij. Zorginstituut Nederland (die adviseert over de behandelingen die vergoed worden vanuit het basispakket) oordeelde dat de verzekeraars gelijk hebben. Minister Bruins nam dit advies over, waardoor de vergoeding werd geschrapt. 

 

Coster was boos en verdrietig over het besluit om te stoppen met de vergoeding. “Als ik op een man val en die blijkt geen zaad te hebben dan wordt de behandeling met donorzaad wél vergoed’’, zegt ze. “Maar als ik op een vrouw val, die uiteraard ook geen zaad heeft, wordt de behandeling níet vergoed. Dat is raar en het zorgt voor ongelijkheid.’’ 

 

Ook het COC, de belangenvereniging voor lesbiennes, homo's, biseksuelen en transgenders, noemde het besluit om te stoppen met de vergoeding voor KID bij lesbische stellen en alleenstaande vrouwen ‘onbegrijpelijk’. “Net zoals heterostellen, hebben lesbische vrouwen en singles ook recht op een vergoeding’’, vindt woordvoerder Philip Tijsma. “Opeens moesten zij een paar duizend euro gaan betalen voor de behandeling. Deze vrouwen werden door dit besluit enorm geraakt.’’

 

Sara Coster van Meer dan Gewenst vreesde daarnaast voor de veiligheid van vrouwen en hun toekomstige kinderen. “In Nederland is men al jaren bezig om het traject met donorzaad goed te regelen’’, zegt Coster. “De donor wordt gecheckt. Er wordt nagegaan of hij bij niet meer dan twaalf gezinnen betrokken is bij de bevruchting.’’ Ook vindt registratie plaats zodat het kind later kan achterhalen wie zijn of haar donor is. “Dat gebeurt lang niet altijd als een vrouw zelf op zoek gaat naar een donor en daarbij belandt op de onveilige donormarkt’’, zegt Coster. Ze kreeg meerdere signalen dat vrouwen inderdaad elders op zoek gingen naar donoren. “Het besluit de vergoeding te stoppen, zette ons twintig jaar terug in de tijd. De zoektocht naar een donor belandde weer in een schimmige en duistere hoek.’’

 

De Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie sloot zich aan bij het pleidooi van onder andere het COC en Meer dan Gewenst om de behandeling te blijven vergoeden. De beroepsvereniging benadrukt dat inseminatie voor alle vrouwen ‘veilig en toegankelijk’ moet zijn en plaats moet vinden in een ziekenhuis. “Daarom hoort de vergoeding thuis in het basispakket. Het is medisch noodzakelijke zorg’’, zegt gynaecoloog Annemiek Nap van de NVOG.

 

Jaarlijks vinden ongeveer 6.000 behandelingen plaats bij lesbische of alleenstaande vrouwen met een kinderwens. Ongeveer 15 procent van deze behandelingen leidt daadwerkelijk tot een zwangerschap. Vrouwen met een kinderwens melden zichzelf aan bij de spermabank. Meestal belanden zij dan op een wachtlijst. Wanneer de vrouw aan de beurt is, houdt ze met vruchtbaarheidstesten bij wanneer zij ovuleert. Op een van deze dagen vindt de inseminatie plaats. Daarbij wordt een rietje met sperma met een dun slangetje in de baarmoeder gebracht. De behandeling kost tussen de 750 en 800 euro per keer. 

 

“Het is geen moeilijke behandeling’’, zegt Nap. Toch is het belangrijk dat de vrouw in het ziekenhuis wordt behandeld. Allereerst om praktische redenen. Zo wordt zaad bewaard in stikstof en moet het voor gebruik worden ontdooid. Maar daarnaast ook voor de veiligheid van de vrouw en haar toekomstige kind. “In het ziekenhuis controleren we het zaad en de donor op geslachtziektes’’, zegt Nap. Ook wordt nauwkeurig bijgehouden welke behandeling heeft geleid tot de zwangerschap en wie dus de biologische vader is van het kind. Zodat hij of zij eventueel later contact kan zoeken. 

 

Het nieuws dat de behandeling uit het basispakket zou worden geschrapt leidde tot honderden telefoontjes. “Vrouwen waren ontzettend bezorgd’’, zegt Nap. Zij noemt die ontwikkeling ‘heel erg ongewenst’. 

 

Eind februari startten het COC, Meer dan Gewenst, Bam-mam (voor bewust alleenstaande moeders) en de NVOG daarom gezamenlijk de petitie ‘Vergoeding vruchtbaarheidsbehandeling voor elke vrouw’. In korte tijd werd de petitie 97.470 keer ondertekend. Woordvoerder Philip Tijsma van COC Nederland was dolblij met deze steun. “We hebben nooit eerder een petitie gehad die zo vaak is ondertekend’’, zegt hij. Op 9 maart vond daarnaast een demonstratie plaats. Tijdens de Women March liepen ruim tweehonderd lesbische en alleenstaande vrouwen en sympathisanten mee om te protesteren tegen het afschaffen van de vergoeding voor kunstmatige inseminatie.

 

Ook Kamerleden van onder meer PvdA, D66 en GroenLinks vonden dat KID voor alle vrouwen vergoed moest blijven. Bruins maakte in maart bekend dat met zorgverzekeraars een regeling was getroffen om de behandeling dit jaar nog te vergoeden. In de voorjaarsnota die op 27 mei werd gepubliceerd, staat dat het ministerie ook de komende jaren geld uittrekt voor het vergoeden van ‘kunstmatige inseminatie met donorzaad zonder medische oorzaak’. “Het gaat om de behandeling van lesbische vrouwen en alleenstaande vrouwen. De vergoeding zal via een subsidieregeling plaatsvinden’’, staat op pagina 48 van de verticale toelichting bij de voorjaarsnota. Een woordvoerder van minister Bruins bevestigt dat het om een bedrag gaat van 5 miljoen euro per jaar.

 

Het COC, Meer dan Gewenst en de NVOG zijn opgelucht en blij dat inseminatie toch vergoed blijft. De organisaties houden echter nog een slag om de arm totdat meer duidelijkheid komt over de uitwerking van het voorstel. Want de inseminatie van alleenstaande en lesbische vrouwen wordt, anders dan bij vrouwen met een mannelijke partner, niet meer vergoed vanuit het basispakket. Wat die subsidieregeling precies inhoudt en hoe deze kan worden ingezet, is nog niet duidelijk. Dat wordt waarschijnlijk binnenkort bekendgemaakt.  

 

“We weten nog niet of het om een vergoeding voor alle behandelingen gaat’’, zegt Annemiek Nap van de NVOG. “Of dat er voorwaarden aan worden gesteld. Eigenlijk vind ik dat de behandeling gewoon in het basispakket hoort.’’ Ook Sara Coster van Meer dan Gewenst zegt de komende tijd een ‘vinger aan de pols’ te houden. “We zijn blij, maar willen eerst zwart op wit zien dat de behandeling blijvend voor iedereen vergoed wordt. Niet dat er bijvoorbeeld een maximum bedrag per jaar wordt vastgesteld of bijvoorbeeld een maximaal aantal behandelingen.’’