De geestelijke gezondheidszorg in Nederland heeft in toenemende mate te maken met onvoorspelbaarheid, veranderingen en complexiteit. Om in die dynamiek te blijven functioneren en meebewegen moeten organisaties op alle niveaus duurzaam en blijvend flexibiliseren. Dat vraagt om meer beslissingsruimte en -bevoegdheid bij de professionals op de werkvloer, op basis van een beperkt aantal duidelijke kaders. Focus op risicobeheersing, controle en voorkomen van fouten staat flexibilisering juist in de weg, aldus promovendus Frank van Gool van Tilburg University. Dit meldt Tilburg University.
Naast een literatuurstudie, onderzocht Van Gool in verschillende teams en op bestuursniveau bij ggz-instellingen op welke manier flexibiliteit gecreëerd kan worden als permanente houding. In de praktijk is flexibilisering vaak onderdeel van een veranderprogramma. Dat leidt tot het steeds opnieuw creëren van een ’sense of urgency’ om mensen in beweging te krijgen. Dit maakt mensen op termijn murw en roept weerstand op, aldus Van Gool.
De coronacrisis bood de gelegenheid om flexibiliteit in de praktijk te zien. In eerste instantie was er veel veranderbereidheid, maar de veerkracht had ook een keerzijde: de natuurlijke neiging is om zo snel mogelijk weer naar de oude situatie terug te veren.
Blijvende flexibilisering
Blijvende flexibilisering in zorgorganisaties kan volgens van Gool het best worden gecreëerd vanuit de drie perspectieven 'team', 'organisatie' en 'leiderschap'. Voor teams betekent dit bewustwording creëren en gezamenlijke indicatoren vaststellen op het gebied van leren, samenwerken, besluitvorming en vitaliteit. Vanuit organisatorisch perspectief betekent het werken aan gedeelde waarden en een goede balans tussen flexibiliteit en consistentie. Vanuit het leiderschapsperspectief zijn het variëren van gedrag, het bijstellen van de strategie, het bouwen aan een netwerk en persoonlijke ontwikkeling en zelfreflectie de belangrijkste kwaliteiten om met de onzekerheden en tegengestelde belangen om te gaan.
Complexiteit omarmen
Frank van Gool: “Zelfs de meest succesvolle teams kunnen rigide worden in hun denken en doen, zeker wanneer zij onder druk of dreiging moeten werken. Dat is nadelig in een dynamische, veranderlijke omgeving. Flexibilisering betekent het omarmen van complexiteit en loslaten van de drang om fouten te voorkomen. Geef professionals een duidelijke richting en vervolgens een beperkt, maar helder kader om beslissingen te nemen. Hierdoor ontstaat een eigen dynamiek en ook zelfcorrectie. Voordeel voor cliënten is dat ze terecht komen in een systeem dat niet rigide is, maar ruimte biedt voor inspraak en individuele wensen en behoeften.”
Door: Nationale Zorggids
