Met een afgewogen pakket aan maatregelen wil het kabinet goede zorg voor de meest kwetsbare groep mensen nu en in de toekomst garanderen. Daarvoor is een omslag in de langdurige zorg nodig.

Dat schrijft staatssecretaris Veldhuijzen van Zanten (VWS) in een brief aan de Tweede Kamer waarmee de ministerraad heeft ingestemd.

Met de maatregelen buigt het kabinet de groei van de kosten om naar een haalbaar niveau. Het eindperspectief is een AWBZ van hoge kwaliteit voor de meest kwetsbare mensen met een langdurige zorgvraag.

Zonder hervorming zal de langdurige zorg niet houdbaar blijven. Elke burger betaalt nu € 330 AWBZ-premie per maand, een bedrag dat zonder maatregelen dreigt te verdubbelen.

Het kabinet heeft middelen gevonden voor een jaarlijkse groei van de AWBZ met 2,5%. Daar bovenop is ruim € 850 miljoen per jaar extra beschikbaar om te investeren in extra personeel en opleidingen om zo de kwaliteit van de (ouderen)zorg te verbeteren. Ook wordt € 10 miljoen per jaar uitgetrokken om oudermishandeling tegen te gaan.

Persoonsgebonden budget (pgb)
Het gebruik van het persoonsgebonden budget wordt beperkt. Een belangrijke oorzaak van de overschrijdingen in de AWBZ is het pgb. Sinds 2002 zijn de pgb-uitgaven jaarlijks gemiddeld met 23% gestegen terwijl de uitgaven voor zorg in natura in deze periode met gemiddeld 4% per jaar stegen. Zonder ingrijpen lopen de kosten de komende jaren op van € 2,2 miljard in 2010 op tot boven € 3 miljard.
Om de uitgaven aan het pgb  terug te brengen zullen alleen cliënten met een verblijfsindicatie nog in aanmerking komen voor een pgb. Dit zijn mensen die recht hebben op verblijf in een zorginstelling, maar ervoor kiezen de zorg zelf met een pgb in te kopen. Voor deze groep stijgt het budget met 5%. Mensen die geen pgb meer krijgen, kunnen zorg in natura ontvangen.
Fraude pgb tegengaan

Het kabinet wil misbruik van het pgb op verschillende manieren voorkomen:
- Wie voor het eerst pgb ontvangt, krijgt voortaan van het zorgkantoor actieve ondersteuning bij het gebruik van hun budget.
- Een cliënt moet eerst een zorgplan opstellen, pas daarna wordt een pgb verstrekt.
- Het pgb wordt vanaf 1 januari 2012 alleen op een speciaal daarvoor geopende betaalrekening gestort.
- Vanaf 1 januari 2012 kan een nieuwe budgethouder pgb-middelen niet meer inzetten voor bemiddelingsbureaus.

AWBZ naar gemeente
Een deel van de langdurige zorg, bijvoorbeeld de begeleiding, gaat van de AWBZ naar de gemeenten. De Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) wordt hiervoor aangepast. Mensen die niet zelfredzaam zijn, kunnen vanaf 2013 een beroep doen op de Wmo in hun gemeente.
Jaar uitstel 'IQ-maatregel'

Het kabinet stelt de zogenaamde IQ-maatregel uit het regeerakkoord een jaar uit. Met deze maatregel vervalt het recht op zorg voor licht verstandelijk gehandicapten met een IQ tussen 70 en 85. Om de maatregel zo goed mogelijk vorm te geven vindt nader onderzoek plaats. Mensen die dat nodig hebben, moeten ook in de toekomst adequaat worden ondersteund.

Scheiden zorg en wonen
Het kabinet gaat zorg en wonen in de AWBZ scheiden. Dit leidt tot een kwaliteitsverbetering voor bewoners van verpleeg- en verzorgingshuizen en instellingen voor gehandicapten en geestelijke gezondheidszorg.

Bewoners krijgen vanaf 2014 geleidelijk meer keuzemogelijkheden voor hun woonsituatie doordat zij zelf met de instelling wiens woonaanbod bij hen past een huurovereenkomst kunnen sluiten. Zorginstellingen zullen zich daardoor meer gaan richten op de woonwensen van cliënten en een gevarieerder woonaanbod creëren. 

AWBZ naar zorgverzekering
De zorgkantoren worden opgeheven en vanaf 2013 zullen zorgverzekeraars direct verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de AWBZ. Hierdoor wordt de zorgverzekeraar het aanspreekpunt voor de cliënt voor zorg op grond van de Zorgverzekeringswet en de AWBZ.

Toezicht op zorginstellingen
Het bestuur en het toezicht op zorginstellingen wordt verbeterd en voorgenomen fusies tussen instellingen zullen scherper worden getoetst. Zo wordt voorkomen dat instellingen te groot worden en het zicht op de cliënt verdwijnt.

Ook wil het kabinet bezien of te grote instellingen kunnen worden opgesplitst als de kwaliteit of de veiligheid in het geding is. De Inspectie voor de Gezonheidszorg (IGZ)  gaat meer inspecties op de werkvloer uitvoeren. Knellende en overbodige regelgeving wordt zoveel mogelijk,
Werknemers in de zorg

Verplegend en verzorgend personeel staat het dichtst bij de cliënt. Zij worden gestimuleerd om vanuit hun positie in de instelling en hun professionele inzichten eigen kwaliteitsnormen en richtlijnen te ontwikkelen. Het kabinet vindt dat zij zoveel mogelijk ruimte moeten krijgen om naar inzicht te handelen.