Tijdens dit onderzoek zijn ruim 300 mensen met deze klachten 5 jaar lang gevolgd. Zo is in kaart gebracht hoe de klachten zich ontwikkelen en welke mechanismen daaraan ten grondslag liggen. Om maar meteen duidelijk te zijn, ALK is hetzelfde als de veelgehoorde term SOLK, oftewel Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijke Klachten. "De mensen die met dit soort klachten kampen, voelen zich door de term SOLK vaak niet gerepresenteerd", verklaart promovenda en huisarts in opleiding aan Amsterdam UMC Hieke Barends over de keuze voor de term ALK in de PROSPECTS-studie.

Deze Aanhoudende Lichamelijke Klachten, zoals pijn of vermoeidheid, gaan soms vanzelf over. In andere gevallen houden patiënten langdurig klachten. Deze kunnen variëren van mild tot ernstig. Soms lukt het patiënten zelfs niet meer om te werken. Ook bezoeken patiënten vaak meerdere artsen, zonder dat ze een diagnose en/of behandeling krijgen. ALK heeft dus een grote persoonlijke en maatschappelijke impact, die maakt dat onderzoek ernaar van groot belang is. Barends: "Het is belangrijk dat we hier meer over leren, zodat artsen beter weten hoe ze iemand verder kunnen helpen."

Beloop op lange termijn

De PROSPECTS-studie heeft zich gericht op het beloop van de klachten op lange termijn, iets waar we nog maar weinig vanaf wisten. Mensen met klachten zijn gedurende 5 jaar gevolgd om het beloop van de klachten in kaart te brengen en om na te gaan welke factoren daarmee samenhangen. Met behulp van vragenlijsten gaven de ruim 300 deelnemers regelmatig een beeld van hun fysieke en mentale gezondheid en de ervaren ernst van hun klachten. Een deel van de deelnemers kwam via de huisarts, een ander deel uit de gespecialiseerde behandelcentra.

"Op basis van eerder onderzoek dachten we dat 50 tot 75 procent van de mensen met ALK zou herstellen, en dat de klachten bij 10 tot 30 procent van de mensen chronisch zouden worden", vertelt Barends. Maar nu mensen langer zijn gevolgd en er op meer momenten is gevraagd hoe het met ze ging, is een ander beeld ontstaan. "We zagen al in de 2-jaars meting dat de klachten heel grillig zijn, mensen hebben ups en downs. Maar over een periode van 5 jaar duiden deze toch vaker op een chronisch verloop. Dat blijkt namelijk bij maar liefst 70 procent van de deelnemers het geval."

Mechanismen bij ontstaan van klachten

De studie liep al 2 jaar toen Hieke Barends bij het project aansloot als hoofdonderzoeker en promovenda bij de afdeling huisartsengeneeskunde aan Amsterdam UMC, locatie VUmc en Amsterdam Public Health research institute. Na een aantal jaren als arts op de spoedeisende hulp, specialiseert zij zich nu tot huisarts. De data uit het onderzoek heeft ze gebruikt om 3 gangbare modellen voor het blijven voortbestaan van onverklaarde klachten te onderzoeken. Deze modellen vormen de basis van behandelingen, maar waren nog nauwelijks wetenschappelijk onderzocht.

Een van die modellen is de somatosensorische amplificatietheorie. Deze gaat ervan uit dat klachten toenemen wanneer mensen hier meer aandacht aan geven. Uit de data blijkt dit mechanisme inderdaad mee te spelen bij het toenemen van de klachten. Ook heeft Barends gekeken naar de rol van traumatische levensgebeurtenissen, waarvan al bekend is dat deze kunnen leiden tot een hoger risico op ALK.

Invloed van traumatische gebeurtenissen

Dit effect bleek binnen de groep deelnemers aan het onderzoek te verschillen. "We zagen dat vooral trauma’s in de jeugd ertoe doen, recente trauma’s hebben op zichzelf minder effect", vertelt Barends. "De combinatie van trauma in de vroege jeugd en later in het leven kan wel zorgen voor een stapeling, die de kans op een ernstiger beloop van de aanhoudende lichamelijke klachten vergroot."

Tenslotte heeft Barends gekeken naar de invloed van negatieve gedachten en gedrag. Uit de data bleek dat deze invloed hadden op de mate van ervaren klachten en daarmee gepaard gaande beperkingen. Daarnaast lijken deze factoren elkaar wederzijds te beïnvloeden. "Ernstigere ervaren klachten en minder goed functioneren leiden weer tot meer negatieve gedachten. Dit bevestigt het idee dat dit soort circulaire processen een rol kunnen spelen bij het in stand houden van ALK", licht Barends toe.

Door: Nationale Zorggids