Uit onderzoek onder laagbetaalde zorgprofessionals in de ouderenzorg, blijkt dat zij vaak lijden onder armoede, discriminatie en racisme. In het boek Wat je niet ziet wordt de uitkomst van het onderzoek belicht aan de hand van vijf geportretteerde zorgprofessionals. "Met dit boek willen we de vaak onbesproken oorzaken van verzuim en uitstroom onder de aandacht brengen bij zorgorganisaties en beleidsmakers, om bij te dragen aan de verbetering van de arbeidsomstandigheden. Dat is zeer belangrijk, zeker nu het tekort aan zorgpersoneel alleen maar groter wordt", aldus Saskia Duijs, promovenda Amsterdam UMC.
Veel onderzoeken over problemen in de ouderenzorg richten zich op werkdruk, personeelstekorten en administratieve last. Maar met dit onderzoek wordt zichtbaar gemaakt wat de verborgen en verzwegen redenen zijn die de gezondheid van zorgmedewerkers onder druk zetten. Onder begeleiding van fotograaf Janine Schrijver fotografeerden zorgmedewerkers en mantelzorgers in 2018 en 2019 hun eigen leven en werk. Hieruit selecteerden de medewerkers de voor hun meest aansprekende foto’s. Daarnaast gingen de onderzoekers en medewerkers samen in gesprek met collega’s, beleidsmakers en zorgorganisaties. De thema's die duidelijk naar voren kwamen, waren armoede, racisme en discriminatie. In de tweede fase van het onderzoek, tussen 2019-2021, hebben de onderzoekers van Amsterdam UMC 153 interviews bij zorgmedewerkers afgenomen en geanalyseerd.
Maatschappelijke ongelijkheid
De onderzoekers waren op zoek naar de manier waarop maatschappelijke ongelijkheden doorsijpelen naar de werkvloer, met name in de zorg voor ouderen. Duijs: “Over armoede, discriminatie en racisme wordt in de zorgsector te weinig gesproken. We hebben onderzocht wat de impact hiervan is op de gezondheid van zorgmedewerkers en de keuze om zzp'er te worden". Hierbij werd niet alleen gekeken naar ongelijkheid tussen mannen en vrouwen, maar ook tussen mensen met en zonder geldzorgen en tussen witte mensen en mensen van kleur. Zo kwam uit het onderzoek naar voren dat alle betaalde zorgverleners lijden onder het gebrek aan waardering voor hun werk. Maar dat met name de korter opgeleide vrouwen die echt in de knoop komen vanwege de lage lonen in combinatie met kleine contracten, zeker als ze thuis ook nog voor iemand moeten zorgen. Ook bleek dat witte mannelijke medewerkers vaker meer kregen betaald dan hun vrouwelijke collega’s of vaker een leidinggevende functie kregen. De mannen met donkere huidskleur moesten harder werken om deze voordelen te krijgen."
Armoede
"De slecht betaalde banen in de ouderenzorg zorgen er ook voor dat mensen in loondienst moeilijk kunnen rondkomen. De financiële zorgen die daarbij kunnen ontstaan kunnen leiden tot allerlei andere problemen zoals psychosociale problemen of ziekte1 . Angst voor armoede en schulden is vaak ook de reden voor zorgmedewerkers om te kiezen voor het onzekere werk als zzp’er. Zo koos een moeder van een kind met een kwetsbare gezondheid om verder te gaan als zzp’er. Toen de coronapandemie uitbrak moest ze kiezen tussen onbeschermd doorwerken met alle risico's van dien voor haar kindje, of tijdelijk niet werken en in de schulden te komen. Daarnaast bleek dat de zzp’ers meer uren werkten of werkten ze door als ze ziek waren om geen inkomsten mis te lopen. Ze ervoeren stress of waren moe en uitgeput. Het zzp-schap was voor hun gezondheid minder goed. Onderzoeker Petra Verdonk: “We zien dat door zzp-schap mensen uit beeld raken, in ieder geval van zorgorganisaties of gemeenten die in de gelegenheid zijn om te helpen. Dit onderwerp verdient veel meer aandacht, zeker met de huidige inflatie en verwachte recessie, en kan ook niet opgelost worden door zorgmedewerkers en zorgorganisaties alleen. Het is daarbij zorgwekkend dat we meerdere zzp'ers van kleur spraken die geen beroep meer durven te doen op toeslagen, zoals de TOZO tijdens de COVID-19 pandemie, door de toeslagenaffaire.”
Door: Nationale Zorggids
