De eensluidende adviezen buitelen over elkaar heen. De Raad voor Volksgezondheid en Samenleving kopt recentelijk: ’Sociale determinanten van gezondheid, zoals wonen, werk, inkomen, onderwijs, leefomgeving, moeten centraal staan in de zorg voor de volksgezondheid.’ Het Sociaal en Cultureel Planbureau komt in dezelfde maand met: ‘Hoe beter mensen vormen van meedoen kunnen combineren, hoe meer ze kunnen doen en/of hoe beter ze dat volhouden. Autonomie, flexibiliteit en zeggenschap in werk zijn ook hierbij belangrijk.’ Ook de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, de Sociaal Economische Raad en ongeveer de gehele wetenschappelijke wereld zijn het met elkaar eens: de toekomst ligt bij zorgzame gemeenschappen. De energie ligt bij zorgzame gemeenschappen, maar de frustraties ook.

De bundel ‘Zorgzame buurten’, samengesteld door Marcel Canoy, Jan Smelik en Marcel Ham, tekent vijftien inspirerende voorbeelden op die het systeem hebben weten te trotseren en zorgzame gemeenschappen realiseren. De initiatieven kwamen tot stand vanuit verschillende domeinen (burgers, welzijn, zorg en wonen), maar de werkzame elementen komen overeen: het gaat om het samen leven in de buurt met een heterogene populatie. Jongeren en ouderen, ouderen zonder hulpvragen en ouderen met hulpvragen, hoogopgeleiden en praktisch opgeleiden. Zorg wordt geleverd als die nodig is, maar het vertrekpunt zijn burgers, hoe ze wonen en leven. De kracht van iedereen wordt zoveel mogelijk benut en mensen helpen elkaar waar het kan.

Het is mooi om initiatieven in het zonnetje te zetten, de conclusie is echter ook dat het systeem vaak dwarsligt. Maar waarom dwarsliggen op iets wat onvermijdelijk onze toekomst is en wat zoveel baten oplevert, zonder verliezers? De bundel, tot stand gekomen door samenwerking van Movisie, Nederland Zorgt Voor Elkaar en Vilans, ontrafelt de valkuilen en obstakels en biedt beleidsmakers en burgers handreikingen hoe de obstakels te omzeilen.

 

Het meest in het oog springende obstakel waar initiatieven tegen aanlopen zijn de verschillende financieringsbronnen waaruit activiteiten betaald worden. Dat leidt regelmatig tot frustraties door van-het-kastje-naar-de-muur gedrag en het niet structureel financieren van bewezen succesvolle initiatieven. Een ander, wellicht onderbelicht, obstakel is de cultuur binnen het zorgdomein. Het zorgsysteem is nog onvoldoende klaar om gelijkwaardig samen te werken met gemeenschappen en wat te denken van kwaliteit van leven in plaats van het vermijden van risico’s. Ook de zorg komt in beweging, maar die heeft vooralsnog de kenmerken van een ‘Processie van Echternach’: drie stappen vooruit en twee achteruit.

De bundel is een uitvloeisel van Marcel Canoy’s Manifest Gezond ouder worden doe je samen in de buurt, ondertekend door een keur aan prominenten en daarna nog door honderden anderen. Canoy: "Fijn al die steun, maar een manifest ondertekenen is niet genoeg. We moeten zelf ook de handen uit de mouwen steken. Dat doen we op 5 juni bij woningcorporatie Ymere in Amsterdam. Daar houden de ondertekenaars van het Manifest een bijeenkomst waarin centraal staat hoe we deze beweging kunnen versnellen."