In de ogen van Spekman is Ruttes interpretatie van het begrip te vrijblijvend. "Ieder zijn eigen verantwoordelijkheid en dan ben je het beste af. Dat is een definitie die ik onzinnig vind, waar ik me niet in herken." Rutte zou te veel redeneren dat pech bijna niet bestaat in het leven en dat iedereen alles in eigen hand heeft. "Debat is wat ik graag zie, maar niet dwingend en niet primair gericht op een kleinere overheid. Dat vind ik fout."

Spekman benadrukt dat de PvdA erg aan de verzorgingsstaat hecht. Koning Willem-Alexander sprak in zijn eerste troonrede over de overgang van de klassieke verzorgingsstaat naar de participatiesamenleving. Daarop klonk kritiek van onder meer de SP. Volgens Emile Roemer betekent de participatiesamenleving van Rutte vooral een 'zoek-het-maar-uitsamenleving' met minder georganiseerde solidariteit.

Ook oud-voorzitter van coalitiepartner PvdA Wouter Bos roerde zich. De visie kwam er volgens hem op neer dat de overheid er alleen maar is voor mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen. De overheid is er ook voor de middenklasse en moet verbinden omdat iedereen eraan meebetaalt, schreef hij in de Volkskrant. PvdA-senaatsfractievoorzitter Marleen Barth zei bij de algemene politieke beschouwingen in de Eerste Kamer dat de uitwerking van het begrip participatiesamenleving te vluchtig is geweest. Het kan volgens haar niet zo zijn dat dit het einde is van de verzorgingsstaat.

Bij de jaarlijkse Willem Drees-lezing stelde Rutte dat het niet uitsluitend om bezuinigingen gaat. Hij wees erop dat een verschuiving plaatsvindt in de samenleving en dat het beleid zich daar slechts naar richt.