Psychiatrie en verslaving gaan vaak samen

Ik draai al heel wat jaren in de zorg mee. Van ziekenverzorgende en verpleegkundige en verpleegkundig nachthoofd in het ziekenhuis tot sociaal psychiatrisch verpleegkundige, wat ik nu al twaalf jaar doe. 

Verslaving en psychiatrie gaan vaak hand in hand. Het één versterkt het ander. In veel gevallen is een doorgemaakt trauma, zoals het verlies van zelfstandigheid of andere life events, al voldoende om naar middelen te grijpen. Anderen zoeken naar verlichting voor klachten, zoals een cliënt met ADHD klachten. Deze mensen lopen het risico in aanraking te komen met amfetamine gebruik (cocaïne), omdat blijkt dat juist dit middel bij deze groep rust in het hoofd teweeg brengt. In de reguliere gezondheidszorg worden deze klachten behandeld met ritalin. Cocaïne en ritalin hebben dus een vergelijkbaar effect. 

Zelfmedicatie om je problemen de baas te blijven

Stel, je maakt een scheiding of andere heftige gebeurtenis mee in je leven waardoor je de situatie even niet meer aankan. Je wilt graag even ontspannen en steekt een blow op of schenkt een wijntje in. Je zoekt in feite naar zelfmedicatie om je problemen de baas te blijven. De afhankelijkheid kan erin sluipen als het even niet goed met je gaat. Niet iedereen kan de consequenties van bepaald gedrag overzien. Sommige mensen raken de regie kwijt en worden zo afhankelijk dat ze het niet meer alleen kunnen. 

Helaas leven we in een maatschappij waar alcoholgebruik onderdeel is geworden van het sociale leven en wordt geaccepteerd. ‘Joh, neem ook een wijntje, doe niet zo ongezellig.’ En voor je het weet kijk jij elke dag uit naar je wijntje. Dat is al verslaving. En geloof mij, het kan iedereen gebeuren. Hier bij Aesopus zitten mensen zoals jij en ik. De scheidslijn tussen of het wel of niet goed met je gaat is heel dun. 

Mensen afhankelijk maken is niet de manier

Hulpverleners zijn, vaak onbewust, geneigd om mensen afhankelijk te maken. Ze willen mensen letterlijk redden. En dat is een mooie intentie, alleen maak je mensen weer afhankelijk. Nu niet van een middel, maar van een persoon.

Zorg moet gericht zijn op autonomie en eigen regie behouden. En dat is een uitdaging, want onze bewoners hebben al zoveel moeten inleveren en zijn lichamelijk of geestelijk afhankelijk geworden. Daarom streven wij naar gedeelde regie en autonomie. Ik vind dan ook dat we zaken meer moeten omdraaien. Wij komen bij de bewoner op bezoek, in zijn omgeving. Wij moeten ons aanpassen aan hun regels, niet andersom. En natuurlijk zijn er regels nodig om een instelling draaiende te houden. Maar de regels zijn nu te veel opgelegd. Ik zou graag willen dat ze gezamenlijk worden besloten en dat is wat we in Aesopus steeds meer doen. 

Bijdragen aan een cultuur van bewustzijn

Onze bewoners hebben een heel leven achter de rug en zijn vaak goed geschoold. Daar wil ik alle collega’s in de zorg bewust van maken. Door met de bewoners in gesprek te gaan over waar ze vandaan komen, wat ze belangrijk vinden en waar ze behoefte aan hebben, haal je informatie op die je kan helpen de juiste ondersteuning te bieden en  geef je ze hiermee ook een stukje respect. 

Iedereen wil zich gezien en gehoord voelen. Laat ze in hun waarde, geef ze de vrijheid om ervaringen op te doen en sta vervolgens altijd voor ze klaar zonder oordeel. 

Ik heb als verpleegkundige mijn eerste ervaring met verslavingsproblematiek opgedaan op de oude prostitutiezone in Rotterdam de Keileweg. Als verpleegkundige was ik een onderdeel van het behandelteam Keetje Tippel, wat een opvang annex gebruikersruimte was voor de cliënten (vrouwen van de Keileweg). Dit betekende dat zij hier hun middelen in een beschermde omgeving konden gebruiken, kregen ondersteuning waar nodig en werden daarnaast gemotiveerd voor behandeling. Hier heb ik geleerd wat verslaving betekent en doet met een mens. Grenzen worden steeds meer verlegd en zij waren geneigd om voor hun middelen heel ver te gaan. Ik ben daardoor gevormd en de ervaringen die ik daar opgedaan heb ik meegenomen in mijn verdere ontwikkeling in dit vak als Sociaal psychiatrisch verpleegkundige.   

Geef vertrouwen en heb respect en gebruik soms je boerenverstand

‘Broeder, had ik maar…’ Ik heb besloten die zin nooit hardop te zeggen. Daarom heb ik liever spijt van dingen die ik heb gedaan dan de dingen die ik niet heb gedaan. 

Ik sta nooit boven iemand, altijd naast. Ik ben eerlijk, nieuwsgierig naar de ander en bespreek wat er nodig is. Vervolgens gaan we het samen aan en laat ik niet los. Vanuit aandacht en vertrouwen kunnen mensen zich openen. Dan kun je met creatieve oplossingen komen. Dat kan of mag niet, daar heb ik zo’n hekel aan. Denk out of the box en eer de persoon om wie hij is. Zie de ander zoals je zelf ook gezien wilt worden. Wat zou jij voor jezelf willen? Het is soms een kwestie van je boerenverstand gebruiken.

Die manier van denken en op die manier kunnen werken is waarom ik hier nu op mijn eenenzestigste ben komen werken. Ik houd van onze Paradijsvogels. Ze hebben zoveel meegemaakt en vergis je niet, dit zijn overlevers. Ze hebben een hoop bagage, maar ook een hoop kennis. Ik vind de levensverhalen ontzettend interessant. Ik ben bereid risico’s voor ze te nemen en draag daar ook de verantwoordelijkheid voor. 

Gelukkig weet ik na zoveel jaar ervaring precies waar ik mee bezig ben.