Hoewel HIV (een virale infectie die AIDS veroorzaakt) altijd wordt gezien als een "slanke" ziekte, kunnen mensen met HIV net zo goed zwaarlijvig (obese) worden als mensen zonder deze infectie. Het percentage mannen met HIV en obesitas is bijna gelijk aan het cijfer voor Nederlandse mannen (11,6 procent - 12,3 procent), terwijl obesitas bij vrouwen met HIV (31,7 procent) bijna een keer zoveel is vergeleken met Nederlandse vrouwen in het algemeen (15,4 procent). Zwaarlijvigheid kan alarmerend zijn omdat mensen met HIV en overgewicht over het algemeen een hoger risico hebben op ziekten zoals diabetes en hoge bloeddruk dan mensen met overgewicht maar zonder HIV. Naast een zittende levensstijl en een vetrijk dieet kunnen ook HIV-medicijnen (antiretrovirale middelen) een rol spelen bij de ontwikkeling van obesitas en metabole ziekten bij mensen met HIV.

Als veranderingen in levensstijl en dieet niet leiden tot voldoende gewichtsverlies, is bariatrische chirurgie een optie. Bij deze ingreep wordt de maag en/of de darm verkleind om de voedselinname te beperken. Vaak leidt bariatrische chirurgie tot een verbetering van de algehele gezondheid en minder ziekten die samenhangen met obesitas. Maar werkt bariatrische chirurgie ook bij mensen met HIV, ondanks het hoge risico op ziekten? Hebben deze belangrijke veranderingen in het spijsverteringsstelsel invloed op de activiteit van HIV-medicijnen die essentieel zijn voor de viruscontrole in deze populatie?

Dit onderwerp is onderzocht door Leena Zino, David Burger en Angela Colbers van het Radboudumc en hun Nederlandse collega's. Zino, verbonden aan de afdeling Apotheek: "Vanwege het hoge risico op het ontwikkelen van obesitas en comorbiditeiten (aandoeningen naast de hoofddiagnose) bij mensen met HIV, is het onbekend of deze populatie baat heeft bij een operatie.

 

Bovendien verandert bariatrische chirurgie de anatomie van het maagdarmkanaal aanzienlijk. Dit kan van invloed zijn op het metabolisme en de opname van medicijnen en daarmee op het type en de dosering van HIV-medicatie. Naar dit laatste is weinig onderzoek gedaan en meestal gaat het dan nog om onderzoek naar de oudere antiretrovirale geneesmiddelen. Wij wilden weten of deze chirurgische ingreep effect had op gewichtsverlies, obesitas en controle over het HIV-virus bij mensen met HIV. We hebben dit onderzocht in het albestaande nationale ATHENA-cohort van mensen met HIV."

In de (retrospectieve) studie werd daarom gekeken naar de respons van de HIV-bestrijding met verschillende antiretrovirale therapieën (ART) en of het gewichtsverlies voldoende was in deze populatie; in beide gevallen tot 18 maanden na bariatrische chirurgie. In dit onderzoek werden de gegevens van eenenvijftig personen uit alle Nederlandse HIV-klinieken geanalyseerd.

 

"Bij drie personen zagen we een tijdelijke dip in het onderdrukken van het virus," zegt Zino, "en bij slechts één persoon bleek het gebruikelijke antivirale regime niet langer voldoende om het virus onder controle te houden. Dat komt vaak voor bij mensen met HIV, wat betekent dat de HIV-controle na de operatie niet verslechterde."

Na anderhalf jaar had vijfentachtig procent van de mensen minstens 20 procent gewichtsverlies, wat als succesvol wordt beschouwd in de klinische richtlijnen. Bovendien zagen de onderzoekers bij de meeste mensen een duidelijk verbeterd lipidenprofiel, wat betekent dat ze een beter metabolisch profiel hebben. Na de bariatrische chirurgie daalde het aantal medicijnen dat de mensen met HIV gebruikten met de helft. Het aantal medicijnen dat werd gebruikt in relatie tot de obesitas daalde met bijna tweederde, van 62 naar 25 in de volledige onderzoeksgroep.

 

Zino: "Op basis van deze resultaten is bariatrische chirurgie dus inderdaad een effectieve interventie voor mensen met HIV en obesitas. Hoewel sommige therapeutische overwegingen erg belangrijk zijn bij mensen met HIV die bariatrische chirurgie ondergaan om een optimale HIV-controle te garanderen, hebben we nu meer vertrouwen in het positieve effect van deze operatie bij mensen met HIV en obesitas."

­­­­­­­­­­­