Cocaïneverslaafden zijn slecht in het veranderen van aangeleerd gedrag en komen niet snel in actie om tegenslagen te vermijden. Dat blijkt uit onderzoek van een internationaal team met onder meer psychologen Sanne de Wit van de Universiteit van Amsterdam en Maartje Luijten van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Het onderzoek biedt handvatten voor de behandeling van verslaving. Dat meldt de UvA.
Cocaïnegebruik kan transformeren in een verslaving die leidt tot financiële en gezondheidsproblemen en tot vervreemding van vrienden en familie. Om het effect van beloning en straf op het aanleren van gewoontes te onderzoeken, selecteerden de psychologen 72 proefpersonen met een cocaïneverslaving. 53 niet-verslaafden vormden de controlegroep.
In een eerste test moesten de proefpersonen zo snel mogelijk een knop indrukken wanneer ze een afbeelding op een beeldscherm zagen verschijnen. Voor iedere correcte en vlotte respons verdienden ze punten. Na een kwartier oefenen veranderde de opzet. Bij sommige afbeeldingen leidde het aangeleerde gedrag, het indrukken van de knop, nu juist tot puntenaftrek. Verslaafden bleken significant slechter in het onderdrukken van hun aangeleerde gedrag bij het uitblijven van beloning; ze bleven op de knop drukken, zelfs wanneer dat tot straf leidde. In een tweede experiment kregen de proefpersonen een nieuwe set plaatjes te zien. Ditmaal kregen ze bij sommige afbeeldingen een milde schok toegediend. Om de schok te voorkomen, moesten ze bij de bewuste afbeelding op een pedaal trappen. In deze opzet waren de cocaïneverslaafden minder geneigd het pedaal in te drukken om de negatieve uitkomst te vermijden.
Het onderzoek toont de rigiditeit van het gedrag van verslaafden. Ze zijn zeer gevoelig voor een beloning, maar kunnen hun gedrag slecht aanpassen als de omstandigheden veranderen. De snelle gewoontevorming en onverschilligheid tegenover straf, zijn wellicht te vertalen naar effectievere behandeling van verslaving.
De Wit ziet meer heil in het benutten van de gewoontegevoeligheid door de drugsverslaving te vervangen door een andere, positieve gewoonte, zoals het bezoeken van familie of sporten. Een andere aanpak die soelaas kan bieden is het belonen van het niet-gebruiken. Daarbij kunnen verslaafden bijvoorbeeld vouchers verdienen. Met die vouchers kunnen ze naar de sportschool of uit eten. Het gewenste gedrag wordt op die manier positief bekrachtigd. Om te bepalen of verslaafden meer rigide zijn in hun gedrag door de effecten van de drugs of de verslaving zelf moeten mensen jarenlang gevolgd worden. Bij degenen die verslaafd raken moet gekeken worden naar wat eerder ontstond: de verslaving of algemene rigiditeit in gedrag.
© Nationale Zorggids
