De wetenschappers krijgen hulp van circa 400 mensen met een sterk verhoogde kans op alvleesklierkanker. Zij worden al sinds 2006 nauwlettend gemonitord in het Erasmus MC Kanker Instituut omdat zij familie zijn van patiënten die aan alvleesklierkanker zijn overleden. Jaarlijks krijgen circa 3000 mensen alvleesklierkanker. Dat aantal stijgt, onder meer door verkeerde voeding en alcoholgebruik.

Deze 400 mensen krijgen jaarlijks een endoscopie waarbij met echografie wordt gekeken hoe de alvleesklier eruit ziet. "Maar als er afwijkingen op de alvleesklier te zien zijn, ben je eigenlijk al te laat", zegt hoofdonderzoeker prof. Maikel Peppelenbosch, hoofd van het Maag-, Darm- en Lever-laboratorium. "We gaan daarom kijken of we in het sap van de alvleesklier cellen kunnen vinden die al in een heel vroeg stadium een betrouwbaar signaal geven dat er een tumor is ontstaan."

 

Dat zit zo: de alvleesklier produceert – net als de maag en de lever – sappen die nodig zijn voor de spijsvertering. "De enzymen in dat sap stromen langs de tumor en weken tumorcellen los. Die tumorcellen kun je vervolgens opsporen in het alvleeskliersap", legt Peppelenbosch uit.

In eerdere kleine studies heeft zijn lab de methode al uitgetest op het alvleeskliersap van de eerder genoemde 400 familieleden van kankerpatiënten. "Vlak voor de endoscopie geven we deze mensen een injectie met het hormoon secretine, dat is het hormoon dat de alvleesklier zijn sap laat produceren. Tijdens de endoscopie vangen we het sap op voor onderzoek in het lab."

 

De onderzoekers denken dat deze opsporingsmethode goed werkt, maar willen dat met de nieuwe studie bewijzen. "Je kunt het sap onderwerpen aan moleculaire diagnostiek, maar wij denken dat er ook andere markers in het sap zitten die een tumor aantonen. Het labonderzoek naar deze markers is veel goedkoper dan moleculaire diagnostiek, maar we moeten natuurlijk wel zeker weten dat deze methode net zo goed is," zegt Peppelenbosch.

Hij denkt dat onderzoek van het alvleeskliersap ook een goede manier kan zijn om mensen met een cyste in de alvleesklier in de gaten te houden. "Die cystes komen bijvoorbeeld aan het licht als mensen een full body scan laten doen. Een cyste kan meestal geen kwaad, slechts bij 2 procent van de mensen groeit die uit tot kanker. Een operatie om de cyste weg te halen doet men niet snel. Die is namelijk niet zonder risico: het is een zware ingreep waar 2 procent van de patiënten aan overlijdt."

Peppelenbosch werkt samen met zijn collega’s Djuna Cahen, Gwenny Fuhler en Marco Bruno en met Inge Driesprong – de Kok en Iris Lansdorp-Vogelaar van de afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg (MGZ). MGZ gaat onderzoek doen naar de kosteneffectiviteit van de verschillende methoden om markers in het alvleeskliersap te identificeren. "Zorgverzekeraars willen ook preventief onderzoek pas vergoeden als het kosteneffectief is."

 

Vroege opsporing van alvleesklierkanker is belangrijk. Van de mensen die het krijgen, is na 5 jaar slechts 6 procent nog in leven. De tumor ontstaat meestal in de ‘staart’ van de alvleesklier. Wordt de tumor vroeg ontdekt, dan kan die met een operatie worden weggehaald.