Hoogleraar Rogier Sanders van het laboratorium Experimentele Virologie heeft de leiding van het project. Hij zegt: “Er zijn in het verleden al veel vaccins ontwikkeld, maar meestal konden deze geen antistoffen opwekken. We hebben er vertrouwen in dat dit nieuwe vaccin kan bijdragen aan een beschermende antistofreactie.” Hij zegt er meteen bij dat het nog lang gaat duren voordat alle wetenschappelijk hindernissen zijn overwonnen. “Ik hoop dit tijdens mijn leven nog mee te maken”, klinkt het voorzichtig. 

Bijzonder instabiel

Sanders benoemt twee grote problemen waarmee onderzoekers te maken hebben. Het eerste probleem is het eiwit dat nodig is om de antistoffen op te wekken. “Het grote probleem is, of liever was, dat het envelop-eiwit bijzonder instabiel is”, zegt Sanders. In de afgelopen jaren zijn ze erin geslaagd een stabiele versie van het eiwit te maken. Dit eiwit word het komende halfjaar bij ongeveer twintig gezonde vrijwilligers getest. "De eerste heeft deze week zijn vaccinatie gekregen.”

Het tweede probleem op weg naar een goedwerkend hiv-vaccin is de B-cel. Die cellen zijn in ons lichaam verantwoordelijk voor de antistofreactie op welke indringer dan ook, maar voor hiv is een bepaald type B-cel nodig dat iedereen heeft, en dat opgespoord kan worden door het vaccin. In het verleden waren hiv-vaccins hiertoe niet in staat. Deze stap wordt later dit jaar getest. Sanders: “Uiteindelijk verwachten we dat de combinatie van deze twee vaccins in een een-tweetje de beschermende antistoffen zal opwekken.”

Eén vaccinatie niet afdoende

De studie vindt plaats in samenwerking met de afdeling Interne Geneeskunde onder leiding van Godelieve de Bree. Van de vrijwilligers wordt het nodige gevraagd. “Het proef-vaccin wordt weinig riskant geacht voor de proefpersonen, de oudere varianten van het envelop-eiwit zijn bij duizenden mensen getest”, zegt arts-onderzoeker Emma Reiss, die de studie uitvoert. “Ook druk ik de vrijwilligers tijdens de screening op het hart dat ze zich niet beschermd moeten voelen door dit vaccin. Daarvoor is het nog veel te vroeg.” De vrijwilligers moeten vaak naar locatie AMC komen voor onderzoeken, bloedafnames en her-injecties. Ze worden tot één jaar na de laatste vaccinatie gevolgd om te kijken of die afweerreactie er is en krachtig genoeg is en blijft.

Sanders vult aan: “Het is nu al zeker dat één vaccinatie niet afdoende is. De mensen zullen meerdere keren moeten komen voor een nieuwe prik om goed beschermd te zijn tegen hiv. Maar dat moet binnen de perken blijven. Als je een goed werkend vaccin in Afrika wilt introduceren dan kun je mensen niet vragen zes tot acht keer terug te komen.” In de Amsterdamse studie krijgen de deelnemers drie prikken. De vraag is of het vaccin een voldoende breedwerkende antistofrespons oproept. Veel vaker prikken moet het niet worden, meent Sanders.

Door: Nationale Zorggids