De voorgenomen sluiting van de kinderhartcentra leidt al een jaar tot grote onrust en zorgen bij zowel de politiek, artsen en verpleegkundigen én bij patiënten en hun ouders. Wat gebeurde er?

Zo’n 1.200 kinderen per jaar worden geboren met een aangeboren hartafwijking. Nederland telt vier kinderhartcentra waar deze (pasgeboren) hartpatiëntjes terecht kunnen voor zorg. Deze centra liggen in Groningen, Rotterdam, Utrecht en Leiden. "De kwaliteit van de zorg in al deze kinderhartcentra is goed”, zegt Verhagen. Maar dat moet ook zo blijven. Nederland telt twaalf gespecialiseerde kinderhartchirurgen. Een deel van hen gaat de komende jaren met pensioen. Dat maakt de zorg kwetsbaar. De werkdruk is al hoog.

Bovendien zullen de chirurgen op minder plekken, de zorg krijgen voor méér patiënten. Daardoor zullen ze ingewikkelde operaties en ingrepen vaker uitvoeren waardoor de chirurgen nog beter geoefend zijn en de kans op succes uiteindelijk groter is. Officieel heet dat ‘het concentreren van hoogcomplexe zorg bij laag volume’. Zowel de politiek als zorgprofessionals zijn het eens over het belang van concentratie. Onenigheid is er vooral over welke hartcentra wél en welke nìet open kunnen blijven.

Eind 2021 besloot de voorganger van Kuipers- Hugo de Jonge (CDA)- na jarenlange discussie dat alleen nog in het UMC Utrecht en het Erasmus MC in Rotterdam deze complexe zorg gegeven gaat worden. Na felle kritiek -onder andere uit Groningen en Leiden-  werd dat besluit teruggedraaid. De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) onderzocht vorig jaar de gevolgen van de sluiting van elk van de vier kinderhartcentra. De NZa adviseerde om de kinderhartzorg pas te concentreren nadat ook is nagedacht maar over concentratie van andere complexe zorg.   

Na de bestudering daarvan liet minister Kuipers onlangs weten dat de concentratie toch doorgaat. Ook hij wil dat er twee kinderhartcentra overblijven. Welke dat zijn? Dat staat opnieuw ter discussie.

Welke gevolgen heeft het sluiten van het kinderhartcentrum in Groningen?

Eduard Verhagen: "De sluiting zou gevolgen hebben voor de héle acute zorg in Noord-Nederland, precies zoals de NZa beschrijft. De afdeling kinderhartchirurgie wordt niet alleen draaiende gehouden door kinderhartchirurgen, maar door een groot team. Alle kinderen die een hartoperatie hebben ondergaan komen op de intensive care (IC) terecht. Daar zijn anesthesisten, cardiologen en andere specialisten aanwezig. De medewerkers van de IC zijn deels dezelfde als van de afdeling kinderhartchirurgie. Als deze medewerkers naar Utrecht vertrekken, kunnen we de acute zorg op de IC niet meer borgen."

"Dat heeft dramatische gevolgen. Het betekent dat de zorg voor alle kinderen in Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel dan in het geding komt. Het Beatrix kinderziekenhuis heeft de enige kinder-IC en baby-IC van deze vier provincies. Vanuit Friesland of Groningen duurt de reis naar Utrecht bovendien 2 uur. Het was een verkeerd besluit om de kinderhartafdeling in het UMCG te sluiten. Het was ook onduidelijk waarom de vorige minister besloot dat juist onze afdeling dicht moest, wat de criteria waren. Het ging te snel.”

Wat waren de reacties in Groningen toen bekend werd dat het kinderhartcentrum zou sluiten?

"Iedereen stond vierkant achter ons. Er kwam een petitie die ruim 260.000 keer is ondertekend. Burgemeesters spraken zich uit tegen de sluiting, net als de noordelijke provincie en andere ziekenhuizen uit de regio. We voelden ons enorm gesteund. Samen hebben we de stem van het noorden laten horen tot in Den Haag. Als er geld verdeeld wordt, staat het noorden meestal achteraan. Kijk maar naar de aardbevingsellende hier. Ze laten de bewoners gewoon in de kou staan. Datzelfde gevoel bekruipt mij ook bij de het besluit om het hartcentrum hier te sluiten.”

Heeft u hoop dat Groningen toch open kan blijven?

"Niemand kan in het hoofd van de minister kijken, maar we zien wel een aantal positieve aanknopingspunten. Dat de acute zorg in het geding komt hier in het noorden, daar tilt de minister aan. Uit de impactanalyse blijkt dat de spreiding van de centra belangrijk is. Dus niet twee kinderhartcentra behouden die relatief dicht bij elkaar zitten. Een kind met ernstige hartproblemen uit Groningen of Friesland is straks twee uur onderweg. Bij spoed kan dat grote gevolgen hebben, soms zelfs dodelijke.” 

Was er onrust op de afdeling afgelopen jaar?

"Medewerkers willen nu wel graag weten waar ze aan toe zijn. De toekomst van de kinderhartchirurgie is ook bepalend voor de overige zorg in het ziekenhuis. Wij hebben een onderzoek gedaan onder medewerkers of ze naar Utrecht zouden verhuizen als het kinderhartcentrum hier zou sluiten. Daaruit blijkt dat die kans niet zo groot is. IC-verpleegkundigen zullen eerder ander werk zoeken dan verhuizen. Deze verpleegkundigen wonen hier, hebben kinderen die hier op school zitten, een partner die hier werkt. Je kunt niet verwachten dat zij opeens hun hele leven verplaatsen.

"Forenzen van Utrecht naar Rotterdam is nog te doen. Maar vanuit Groningen naar Utrecht? Dat kan niet. De grote achilleshiel van de zorg is momenteel het tekort aan hoog opgeleide verpleegkundigen. De kans is groot dat door het sluiten van ons kinderhartcentrum meerdere verpleegkundigen zullen vertrekken uit de zorg.”

Wat gaat er de komende maanden gebeuren?

"De minister wil vaart maken. Voor 1 april moeten de ziekenhuizen samen een plan hebben opgesteld waarin de kinderhartchirurgie geconcentreerd is in twee centra. De Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU) werkt nu op verzoek van de minister aan een nieuw voorstel waarin staat welke twee centra open blijven. Daarbij moet rekening gehouden worden met zes voorwaarden. Zo moet het ziekenhuis bijvoorbeeld alle zorg in huis hebben. Zowel de complexe zorg voor kinderen als voor volwassenen. Ook moet de kinderhartzorg goed gespreid zijn. 

"In het voorstel moet ook worden gekeken naar oplossingen voor negatieve gevolgen die ontstaan door het concentreren van de zorg, zoals het behouden van voldoende opleidingsplekken en expertises zoals transplantaties bij kinderen. Als het NFU het niet lukt om twee centra aan te wijzen, neemt de minister zelf een besluit.”

Door: Nationale Zorggids / Marjolein Kooyman