Bijna 70 jaar geleden riep de WHO voor het eerst dat malaria uitgeroeid moest worden, sinds zo’n 15 jaar geleden is dat opnieuw het doel. Amsterdam UMC draagt hieraan bij door medicijnen en vaccins te ontwikkelen en door te streven naar de beste malariapreventie bij reizigers (en behandeling van degenen die ziek thuiskomen met malaria). En er gebeurt meer. Eerder deze maand was Ghana het eerste land dat het nieuwe malariavaccin (R21) van de Universiteit van Oxford goedkeurde. Een enorme verbetering ten opzichte van het huidige malariavaccin (RTS,S), aldus Grobusch.

Grobusch vraagt zich echter af of we ooit helemaal van malaria afkomen. Er is vandaag de dag weinig veranderd ten opzichte van vijf jaar geleden; eerder was er wel een fase waarin het aantal malariagevallen en -doden fors daalde ten opzichte van al die jaren daarvoor. Het World Malaria Report 2022 van de Wereldgezondheidsorganisatie schat dat er in 2021 247 miljoen gevallen waren met meer dan 600 duizend doden, vooral jonge kinderen in Afrika.

 

De oorzaak blijft nu eenmaal een constant veranderende parasiet met een ingewikkelde levenscyclus waar mensen vatbaar voor blijven, ondanks eerdere infecties. "Het zou overmoedig zijn om te denken dat wij het beter kunnen dan de natuur, die heeft bepaald dat wij niet volledig immuun zijn voor malaria na een infectie. Hierdoor is zelfs het beste vaccin dat we nu hebben verre van perfect."

 

Er kan pas een vaccin gevonden worden dat volledig beschermt tegen alle verschillende malariaparasieten die de ziekte veroorzaken wanneer de immunologie een ‘kwantumsprong’ heeft gemaakt, voorspelt Grobusch.

Zonder een perfect vaccin is een bredere aanpak nodig voor het uitroeien van malaria. Niet alleen op individueel gebied, met behulp van klamboes en muggenspray, maar ook door de maatschappij te veranderen. "Zodra we de levensomstandigheden van mensen verbeteren, kunnen we malaria terugdringen. Als mensen geld en mogelijkheden hebben om op tijd naar een dokter te gaan, en als ze wonen in gebieden waar de infrastructuur het toelaat om een doodziek kind naar een ziekenhuis te brengen, kan dit een groot verschil maken. En ook: door worminfecties krijgen kinderen chronische bloedarmoede, hierdoor staan deze kinderen direct op achterstand bij een malaria-infectie. Betere voeding en het terugdringen van worminfecties zou het aantal overlijdens dus terug kunnen dringen," verteld Grobusch.

Het aanpakken van maatschappelijke problemen kan echter een tegenstelling bij de bestrijding van malaria teweegbrengen. Grobusch heeft gezien hoe maatschappelijke aanpassingen leiden tot minder malariagevallen. Maar vervolgens verslapt de aandacht voor de bestrijding van malaria en richten politici zich op problemen die groter lijken dan malaria. Dit resulteert weer in toenemende malaria-infecties. "In Zanzibar bijvoorbeeld, zagen we dat er bijna geen malariagevallen meer waren, totdat het geld aan iets anders werd besteed en de infecties weer opliepen."

Desondanks is Grobusch ervan overtuigd dat overheden, financieringsinstanties en de wetenschappelijke gemeenschap in moeten zetten op een brede aanpak. In Zuidoost-Azië heeft dit z’n vruchten al afgeworpen, resulterend in vijf keer minder gevallen, van 16 per duizend inwoners in 2010 naar 3 per duizend inwoners in 2020. "Hoewel Afrika geen Zuidoost-Azië is, en zelfs de parasiet zélf anders is, laat het ons toch zien hoe we verder moeten. Als we het aantal malaria-infecties in Afrika kunnen terugbrengen tot het niveau in Zuidoost-Azië, zal dat een enorm verschil maken", aldus Grobusch.

 

"De vraag blijft of we malaria ooit zullen uitroeien. Ik denk dat het naïef is om te denken dat dit zo kan, maar we moeten wel de hoogste doelen blijven nastreven, en in de tussentijd kleinere stapjes blijven maken."