Donorwet 2020: wat moet je weten?

De Eerste Kamer heeft op dinsdag 13 februari ingestemd met een nieuw systeem voor actieve donorregistratie. Na weken van debat stemden 38 senatoren voor en 36 tegen. De donorwet van D66 houdt in dat iedereen orgaandonor is, tenzij hij of zij bezwaar maakt. Nabestaanden houden een belangrijke stem in het kapittel. De wet gaat in de zomer van 2020 in. Wat er dan allemaal precies gaat veranderen leggen we je vandaag uit. 

De nieuwe donorwet wil dat mensen die nu nog geen keuze hebben gemaakt in het Donorregister, stimuleren om dat wel te doen. Voorafgaand aan de zomer van 2020 krijgt iedereen van 18 jaar ouder een brief met daarin de vraag om hun keuze over orgaandonatie vast te leggen. Wie zich na een aantal brieven niet registreert, wordt automatisch geregistreerd met ‘geen bezwaar’ tegen orgaandonatie.

Wat betekent geen bezwaar?

Iedereen die zelf geen keuze maakt in het Donorregister, krijgt ‘geen bezwaar’ achter zijn naam. Dit betekent dat familieleden het in principe moeten accepteren dat de overledene geen bezwaar had tegen doneren van organen of weefsels. Echter zijn er binnen de wet enkele mogelijkheden voor nabestaanden om een orgaandonatie tegen te houden. Dat kan namelijk als de nabestaanden aannemelijk kunnen maken dat hun overleden familielid echt geen donor had willen zijn.

Vier registratiemogelijkheden

Nu en per 2020 heb je in het Donorregister de keuze uit vier mogelijkheden. Kies je voor ‘ja, ik geef toestemming voor orgaandonatie’, dan geef je duidelijk aan dat je inderdaad orgaandonor wil zijn. ‘Nee, ik geef geen toestemming’ legt vast dat je géén donor bent. Dan zijn er nog twee opties, namelijk ‘Mijn partner of familie beslist’ en ‘De door mij gekozen persoon beslist’. Wie geen keuze maakt, staat in het Donorregister met ‘geen bezwaar’ tegen orgaandonatie.

‘Geen bezwaar’ betekent overigens niet hetzelfde als ‘ja, ik geef toestemming’. Alleen als er ‘geen bezwaar’ staat wordt er een aanname gedaan. Namelijk de aanname dat je donor wil zijn. Tenzij je nabestaanden aangeven dat je daar wél bezwaar tegen gehad zou hebben.

De rol van de nabestaanden

De afgelopen paar weken ging het tijdens de debatten in de Eerste Kamer met name over de rol van de nabestaanden. Daar bestond namelijk nogal wat onduidelijkheid over. Waar eerder iemand die niet geregistreerd stond, zijn lot eigenlijk in handen van de nabestaanden liet, is de rol van de nabestaanden per 2020 net iets beperkter omdat elke volwassene in principe geregistreerd is.

De nabestaanden mogen in ieder geval beslissen als iemand zich heeft geregistreerd met ‘mijn partner of familie beslist’. Ook kan het zijn dat iemand nog niet geregistreerd is. Bijvoorbeeld omdat iemand pas net 18 jaar is geworden. In dat geval beslissen ook de nabestaanden.

Binnen de nieuwe donorwet bestaat de mogelijkheid voor nabestaanden om een registratie van een ‘ja’ of ‘geen bezwaar’ aan te vechten. Dat kan als zij menen dat dit niet overeenkomt met de wens van de betrokkene. Volgens de huidige wet kunnen nabestaanden de registratie in het Donorregister overigens niet aanvechten. Toch komt het in de praktijk in 5 tot 10 procent van de gevallen voor dat een arts de orgaandonatie niet doorzet, ondanks toestemming van de donor zelf. Dit gebeurt als de nabestaanden zwaarwegende bezwaren tegen de donatie hebben.

Wat kun je eigenlijk doneren?

In het Donorregister mag je zelf aangeven wat je wel en niet wil doneren. De organen die geschikt zijn voor afstaan na je overlijden zijn: hart, nieren, lever, longen, alvleesklier en darmen. Als je bijvoorbeeld je hart liever niet afstaat, kun je dat in het register laten vastleggen. Ditzelfde geldt voor de donatie van weefsel van de huid, botweefsel, oogweefsel, hartkleppen en bloedvaten.

Wanneer is orgaandonatie mogelijk?

Orgaandonatie is alleen mogelijk wanneer iemand in het ziekenhuis is overleden. Een arts stelt daar de dood vast door vastgelegde regels en afspraken te volgen. Overlijdt een donor door hersenletsel, dan volgt de arts het hersendoodprotocol. Bij een hartstilstand geldt het modelprotocol orgaan- en weefseldonatie. De oorzaak van het overlijden bepaalt hoe de orgaandonatieprocedure verder verloopt. En welke organen daarna voor donatie geschikt kunnen zijn.

Natuurlijk kun je voor 2020 al laten vastleggen wat je wensen zijn. Geef je nadrukkelijk ‘ja’ of ‘nee’ aan, dan sta je ook na de invoering van de nieuwe donorwet zo geregistreerd. Als je wil, kun je je nu al registeren om later ‘geen bezwaar’ tegen te gaan. Weet je niet zeker of je geregistreerd bent? Kijk dan op Donorregister.nl en log daar in met je DigiD. 

Door: Redactie Nationale Zorggids