Behalve dat stressvolle situaties zorgen voor lichamelijke effecten, zoals verhoogde hartslag, bloeddruk, zweten en versnelde ademhaling, zorgen ze ook voor cognitieve effecten. Je reageert sneller en onthoudt niet alles van wat er gebeurt. Neurowetenschapper Susanne Vogel van het Radboudumc toont in haar promotieonderzoek aan dat de mineralocorticoïdreceptor in de hersenen hier een belangrijke rol bij speelt, zo meldt het ziekenhuis.
Stress zorgt ervoor dat we snel kunnen handelen zonder daar eerst lang over na te denken. Tegelijkertijd maakt stress het moeilijk om informatie op te halen, bijvoorbeeld tijdens een lastig tentamen, of om een traumatische gebeurtenis te vergeten. Het stresshormoon cortisol speelt bij deze processen een rol. Cortisol kan aan twee receptoren binden om de processen in gang te zetten: de mineralocorticoïde receptor (MR) en de glucocorticoïde receptor (GR). Lang was veel neurowetenschappelijk onderzoek gericht op de GR, omdat daar al van bekend was dat deze receptor sterk reageert op de afgifte van cortisol. Pas onlangs is ontdekt dat ook de MR belangrijk kan zijn. Susanne Vogel toont nu aan dat activering van de MR onder invloed van cortisol leidt tot een verschuiving naar een meer geautomatiseerd en minder flexibel denksysteem in de hersenen.
Voor haar onderzoek onderwierp Vogel 101 gezonde mannelijke vrijwilligers aan een stresstest. De helft van de groep moest in een ongemakkelijke positie in een MRI-scanner liggen, met een voet in ijswater. Tegelijkertijd moesten ze een ingewikkelde rekentaak uitvoeren terwijl twee bewust afstandelijke onderzoekers in witte jassen hen observeerden. De andere helft van de vrijwilligers voerde een simpele rekentest in de MRI-scanner uit, met een voet in warm water en onder begeleiding van een aardige onderzoeker. Daarbij kreeg bij beide groepen een deel van de proefpersonen een middel dat de werking van de MR in de hersenen blokkeerde. Zo kon Susanne Vogel de rol van de MR bestuderen in de verschuiving van hersenfunctie onder stress en normale omstandigheden.
Acute stress leidde bij de proefpersonen tot de verwachte lichamelijke reacties, zoals angst, een verhoogde harstslag en de verhoogde afgifte van cortisol. Daarnaast ging de stress gepaard met een sterkere verbinding in de hersenen tussen de amygdala en het striatum. Deze hersengebieden zorgen voor meer alertheid en snel handelen. Voor deze verschuiving in communicatie in de hersenen bleek de werking van de MR onder invloed van cortisol nodig. Vogel concludeert dat de MR er dus voor zorgt dat onder stress de beperkte middelen in de hersenen effectief worden ingezet: alert, aandachtig en zoveel mogelijk op de automatische piloot.
© Nationale Zorggids
