Ouderenmishandeling: wat is het en wat kunnen we ertegen doen?

Ouderenmishandeling is naast lichamelijke of psychische mishandeling ook verwaarlozing, financiële uitbuiting en seksueel misbruik. Blauwe plekken kunnen wijzen op mishandeling, maar laten natuurlijk niet alles zien. Er gaat veel schuil achter het misbruik van ouderen en vaak gebeurt het niet eens met opzet. Waarom dat zo is, waar het gebeurt en hoe we ouderenmishandeling kunnen herkennen en tegengaan, leggen we vandaag – op de Internationale Dag tegen Misbruik van Ouderen – uit. 

Het misbruik van ouderen komt vaker voor dan we denken, omdat het voornamelijk plaatsvindt in de huiselijke kring, bijvoorbeeld door partners, ex-partners, gezinsleden, familieleden of vrienden. Dit is een vorm van huiselijk geweld. Ook komt ouderenmishandeling voor in een zorginstelling, waarbij zorgprofessionals veelal de dader zijn.

Eén op de twintig thuiswonende ouderen ervaart ouderenmishandeling. Er kan sprake zijn van opzettelijke mishandeling, maar dit is vaak niet altijd het geval. Soms kunnen mensen de zorg voor hun naasten of voor cliënten niet meer aan, waardoor gedrag kan ontsporen. Dit kan leiden tot onverantwoorde zorg.

Ouderenmishandeling herkennen

Ouderenmishandeling is niet altijd enkel fysiek of psychisch en bestaat dus niet alleen uit slaan of schoppen en uitschelden of isoleren. Ook financiële uitbuiting valt eronder, en dat is niet altijd direct te zien. Een oudere die financieel wordt uitgebuit wordt bestolen, of heeft ongewild een verandert testament. Ook kan het zijn dat naasten zich ongewenst bemoeien met geldzaken.

In sommige gevallen gaat het om verwaarlozing, waarbij een oudere geen lichamelijke of psychische zorg krijgt of te eten krijgt. Ook kan het gaat om seksueel misbruik, waarbij het slachtoffer ongewenste seksuele handelingen moet ondergaan.

Signalen die kunnen wijzen op ouderenmishandeling zijn naast zichtbaar letsel ook overdreven schrikreacties bij een onverwachte aanraking. Onsamenhangende verklaringen over verwondingen, depressies of onverklaarbare angsten, schichtig of teruggetrokken gedrag, onverklaarbare uitgaven, onbetaalde rekeningen en aanmaningen of een lege koelkast.

Dit kun je doen bij (vermoedens van) ouderenmishandeling

Ouderenmishandeling in de huiselijke kring kun je melden bij Veilig Thuis, hét advies- en meldpunt voor iedereen die met huiselijk geweld te maken heeft of krijgt. Ook alleen een vermoeden van mishandeling, kan gemeld worden.

Professionals moeten bij ouderenmishandeling in de huiselijke kring de verplichte meldcode Huiselijk Geweld en Kindermishandeling volgen. In de meldcode staat wat zij moeten doen bij (vermoedens van) geweld tegen ouderen in de huiselijke kring.

Voor hen is ook het Stappenplan Handelen bij ontspoorde mantelzorg geschreven. Het is een aanvulling op het stappenplan binnen de meldcode.

Internationale Dag tegen Misbruik van Ouderen

Ieder jaar op 15 juni is de Internationale Dag tegen Misbruik van Ouderen, waarbij veel organisaties in het land activiteiten houden om zichtbaarheid te geven aan dit verborgen probleem. De gemeente Amstelveen voert bijvoorbeeld samen met Veilig Thuis en andere gemeenten in de regio campagne tegen ouderenmishandeling. Zo is er onder meer een bussenactie, waarin met posters op openbaar vervoer aandacht wordt gevraagd voor het onderwerp. Ook is er bij zorginstellingen een oproep gedaan om in gesprek te gaan met ouderen over ouderenmishandeling.

Door: Nationale Zorggids
Bronnen: Rijksoverheid, huiselijkgeweld.nl en gemeente Amstelveen