Vijfde ziekte: symptomen, besmettelijkheid en gevaren

Het parvovirus is in opmars en komt nu net zo vaak voor als kinkhoest. De vijfde ziekte, veroorzaakt door het parvovirus, komt vooral voor bij kinderen. Het is een besmettelijke vlekjesziekte die niet voor ernstige klachten zorgt. Ook volwassenen kunnen de ziekte oplopen en dan kan het wel gevaarlijk zijn, als het om een zwangere volwassene gaat. In dit artikel leggen we uit wat de vijfde ziekte is, wat de symptomen zijn en waarom de veroorzaker – het parvovirus – gevaarlijk kán zijn voor vrouwen die in verwachting zijn. 

Vijfde ziekte bij kinderen

Vroeger was er een lijst met vlekjesziekten, waarbij de vijfde ziekte op de vijfde plek stond. Kinderen die besmet zijn met het parvovirus, krijgen kleine rode vlekjes in hun gezicht en hun wangen worden vuurrood. De vlekjes kunnen zich verder verspreiden over het lichaam. Kinderen kunnen koorts en jeuk krijgen, maar dat is niet altijd het geval. De vlekken houden ongeveer een week aan, maar kunnen gedurende drie weken nog terugkomen. Vooral hitte, kou of inspanning zijn factoren die hierbij een rol spelen.

Sinds februari 2024 zien huisartsen meer kinderen, vooral tussen de 5 en 14 jaar, met een virusziekte met huiduitslag. Huisartsen denken dat het grootste deel van deze kinderen de vijfde ziekte heeft.

Vijfde ziekte bij volwassenen

Bij volwassenen leidt een besmetting met het parvorvirus tot gewrichtsklachten in de handen en voeten. Dit duur zo’n één tot drie weken, maar vrouwen kunnen er flink langer last van hebben. Vlekjes komen minder vaak voor bij volwassenen. De vijfde ziekte is eigenlijk niet gevaarlijk, behalve voor mensen met bepaalde typen bloedarmoede en vrouwen die zwanger zijn.

Vrouwen die voor de eerste 20 weken van hun zwangerschap de vijfde ziekte oplopen, hebben een verhoogd risico op een miskraam. Meestal zijn er voor de vrouw en ongeboren baby geen gevolgen bij een besmetting met het parvovirus.

Gynaecoloog en foetaal chirurg Monique Haak vindt desondanks dat er meer aandacht moet komen voor de vijfde ziekte onder zwangere vrouwen, omdat dit wel degelijk ernstige risico’s met zich meebrengt. Rond de vijfde maand van de zwangerschap kan de vijfde ziekte namelijk leiden tot ernstige bloedarmoede bij de baby. Een bloedtransfusie is dan nodig om verdere complicaties te voorkomen. Het afgelopen half jaar heeft Haak al zo’n twintig transfusies moeten toedienen. Normaal gaat het om een of twee behandelingen per jaar.  “Een kortdurende ingreep, want kinderen in de baarmoeder met Parvo zijn vaak zo ziek, dat ze nauwelijks overlijden. Maar zonder transfusie is de kans op overlijden van het kind in de baarmoeder reëel.” Het kan voorkomen dat de behandeling niet aanslaat en het kindje de ziekte toch niet overleeft.

Hoe kan het dat het parvovirus nu zo rondwaart?

Volgens Haak speelt de 30 procent van de volwassen vrouwen die nooit de vijfde ziekte heeft gehad, een belangrijke rol in de huidige uitbraak. En omdat er tussen 2020 en 2022 diverse lockdowns waren, scholen en kinderdagverblijven moesten sluiten en afstand en mondkapjes noodzakelijk waren, heeft het virus de afgelopen jaren weinig kans gekregen om te verspreiden. Echoscopisten hebben een grote signaleringsrol, want een foetus met het parvovirus houdt vaak vocht vast, wat goed te zien is op een echo. Ziet een echoscopist dat een foetus vocht vasthoudt, dan moeten moeder en kind worden doorverwezen naar een gynaecoloog.

Haak wil ook geruststellen: dat de vijfde ziekte het ongeboren kindje ernstig ziek maakt komt gelukkig iet vaak voor. “In de meeste gevallen waarin een zwangere vrouw het parvovirus krijgt, gebeurt er niets met de foetus.”

Lees ook: LUMC: ‘Rondwarend parvovirus levert gevaar op voor zwangere vrouwen’

Door: Nationale Zorggids / Johanne Levinsky
Bronnen: RIVM, Trouw, Nivel, Thuisarts.nl