Er zijn steeds meer signalen dat micro- en nanoplastics invloed kunnen hebben op de menselijke gezondheid. In september vorig jaar kwam het nieuws naar buiten dat microplastics in de placenta metabole veranderingen tot stand kunnen brengen. Dat bleek uit een van de vijftien doorbraakprojecten die ZonMw financierde binnen het programma Microplastics en Gezondheid. Dit onderzoek, geleid door prof. dr. Juliette Legler, verdient een Parel omdat het een schoolvoorbeeld is van hoe multidisciplinaire samenwerkingen in korte tijd een doorbraak kunnen bereiken. Dit meldt ZonMw.
Het doorbraakproject over microplastics in de placenta liet in een kort tijdsbestek zien dat er kleine plastic deeltjes in de placenta en vruchtwater aanwezig zijn. Bovendien zagen de onderzoekers dat microplastics werden opgenomen door placentacellen en daar een subtiel effect hadden op de genen betrokken bij de hormoonproductie en stofwisseling. Dit roept de vraag op of kleine plastic deeltjes de groei en ontwikkeling van het kind kunnen beïnvloeden. In september 2022 brachten de onderzoekers hierover het nieuws naar buiten, na een publicatie in vakblad Environmental Health Perspectives.
Resultaten behaald door samenwerking
Het onderzoek naar microplastics in de placenta en het vruchtwater valt, samen met veertien andere projecten over gezondheidsrisico’s van microplastics, onder de doorbraakprojecten. Prof. dr. Juliette Legler ontvangt de ZonMw Parel voor haar verbindende rol binnen en tussen de doorbraakprojecten. “Het project was enkel mogelijk door de samenwerking van verschillende disciplines op het gebied van toxicologie, celbiologie, analytische chemie en kindergeneeskunde. Door de succesvolle samenwerkingen konden we vele uitdagingen aan en nieuwe ideeën ontwikkelen. Zo waren er uitdagingen met het plasticvrij werken en het verfijnen van chemische analysemethodes”, aldus prof. dr. Dick Vethaak.
Bekendheid
Met name door de enorme inzet van Juliette Legler is het project tot een groot succes uitgegroeid en voortgezet in het publiek-private consortium MOMENTUM, dat bestaat uit twaalf onderzoeksinstituten en vijftien industriële partners. Juliette Legler is tevens coördinator van dit consortium, samen met Dick Vethaak. “Onder de deskundige en inspirerende leiding van Juliette Legler werden de verschillende partijen bij elkaar gebracht en leidde zij het multidisciplinaire project op uitstekende wijze. Dat doet ze nog steeds met veel enthousiasme en zeer motiverend voor alle betrokkenen”, vertelt Dick Vethaak. Inmiddels is het consortium wereldwijd bekend als het gaat om onderzoek naar gezondheidseffecten van microplastics.
Impact samenleving
“Het placentaproject leverde belangwekkende resultaten op die de urgentie van vervolgonderzoek benadrukken, waardoor dit vervolg ook ontstond. Uit een klein doorbraakproject is een stevige onderzoekslijn ontstaan. Dit unieke onderzoek toont als een van de allereerste studies de aanwezigheid van microplastics in de placenta en vruchtwater aan, en laat ook metabole veranderingen in de placenta zien. Het project staat model voor de 15 doorbraakprojecten, door te laten zien dat we nog maar heel weinig weten van de implicaties van de blootstelling aan minuscule plastic deeltjes, zowel voor de geboorte als levenslang”, legt Frank Pierik, Programmamanager Microplastics & Gezondheid, uit.
In de doorbraakprojecten zijn ook in andere, essentiële onderdelen van het lichaam subtiele effecten gezien door microplastics, zoals in de darmen, longen, hersenen en in het immuunsysteem. Naast de placenta en het vruchtwater, zijn de plastic deeltjes ook in het bloed daadwerkelijk aangetoond. De onderzoeksresultaten van alle vijftien doorbraakprojecten hebben daarom enorme maatschappelijke en wetenschappelijke impact.
Onderzoek in de toekomst
Gezondheidseffecten van microplastics zullen vooral op de lange termijn pas zichtbaar zijn. Er is dringend behoefte aan verder onderzoek naar de gevolgen van deze nieuwe verontreinigingen op de zwangerschap en de ontwikkeling van het kind. “We weten nog onvoldoende over de gezondheidsrisico's van microplastics en aanverwante chemicaliën en de blootstelling daarvan. Ook moeten we de aanwezigheid van plastic deeltjes in de menselijke placenta en het vruchtwater goed in te gaten houden. Daarom is het nodig in een vervolgonderzoek te gaan inzetten op grotere aantallen donoren om de eerste onderzoeksresultaten te bevestigen”, zegt Vethaak. De volgende stap is het in kaart brengen van de risico’s voor de mens door bijvoorbeeld epidemiologisch onderzoek. Zodat, als het nodig is, uiteindelijk ook de gezondheid van toekomstige generaties kan worden beschermd.
Door: Nationale Zorggids
