Vondelingen in Nederland: hoe vaak en wat is de veiligste oplossing?

Vorige week trof een vrouw per abuis een vondeling aan in een ondergrondse vuilcontainer. Gemiddeld gebeurt zoiets in Nederland één tot twee keer per jaar, blijkt uit cijfers van het Nederlands Instituut voor de Documentatie van Anoniem Afstanddoen (NIDAA). Soms worden de ouders opgespoord, dankzij het Nederlands opsporingsapparaat. Maar soms blijft de identiteit van de ouders (lange tijd) onbekend. Veel vaker dan een vondeling wordt in Nederland een babylijkje aangetroffen. Tussen 2006 en heden zijn er negen vondelingen gevonden en 44 babylijkjes.

Er zijn relatief veel veilige plaatsen voor moeders die afstand willen doen van hun kind. Ze kunnen terecht in een ziekenhuis, politiebureau, huisartsenpraktijk of een vondelingenkamer. Deze locaties zijn droog, warm en leiden tot het snel vinden van het kindje.

Toch komt het nog wel eens voor dat kindjes op veel gevaarlijkere plekken terechtkomen. Zo werd in 2016 een baby bij de Sloterplas neergelegd in een sporttas. Hij was helaas niet meer in leven. Vorige week kwam een vrouw er per toeval achter dat er een baby in haar ondergrondse vuilcontainer lag, die gelukkig nog wel tekenen van leven toonde. 

Ouders die hun baby te vondeling leggen, plegen een strafbaar feit. Er is echter geen minimumstraf vastgelegd in het wetboek, waardoor rechters ook geen straf kunnen opleggen.

Negen vondelingenkamers in Nederland

Stichting Beschermde Wieg heeft negen vondelingenkamers, waarvan vier in een ziekenhuis, waar vrouwen op een veilige manier anoniem afstand kunnen doen van hun baby. Het Juliana Kinderziekenhuis, het Admiraal de Ruyter Ziekenhuis, Isala en het Zuyderland Ziekenhuis in Heerlen hebben een vondelingenkamer. Op de planning staat een vondelingenkamer in een van de locaties van Noordwest Ziekenhuisgroep. Daarnaast zijn er onafhankelijke kamers in Middelburg, Oudenbosch, Papendrecht en Rotterdam-Hoogvliet. De Beschermde Wieg heeft ook een mobiele kamer voor vrouwen die niet in de buurt van een vaste locatie wonen. Zij kunnen de organisatie altijd anoniem bellen of appen.

In iedere vondelingenkamer staat een bedje voor de baby en een stoel. Vrouwen kunnen de stoel gebruiken om bij te komen en afscheid te nemen van hun baby. Wie behoefte heeft aan een gesprek, kan op een knopje drukken, waarna er iemand naar de vrouw toe komt. Elke kamer heeft een envelop, met belangrijke informatie voor de vrouw. Ook zit er een puzzelstuk in, dat ze kan houden. Het andere deel van het puzzelstuk blijft bij de baby. Vrouwen die terugkomen op de keuze om hun kindje af te staan, kunnen met dat stukje aantonen dat zij bij hun baby horen. Terugkomen op een keuze kan binnen zes maanden na de geboorte.

Wat gebeurt er met kindjes die te vondeling worden gelegd?

Een baby die te vondeling gelegd wordt en waarvan de ouders niet gevonden zijn, komt onder toezicht van de Raad voor de Kinderbescherming (RvdK). Bij ongeïdentificeerde ouders, heeft niemand gezag over het kind. Om dit te regelen, vraagt de RvdK een voorlopige voogdijmaatregel aan bij de rechter. Deze regel stelt een voogdij-instelling aan als voogd, die ook het gezag krijgt en beslissingen neemt over de vondeling.

Vervolgens wordt het kindje door de voogd in een pleeggezin geplaatst. Heeft een kindje medische zorg nodig, dan gaat hij of zij eerst naar het ziekenhuis. Een pleeggezin is er voor het kindje tot de ouders zichzelf bij de politie melden of worden gevonden, bijvoorbeeld via dna-verwantschapsonderzoek. Voor kindjes van wie de ouders vrijwel zeker niet gevonden worden, start de RvdK een onderzoek voor advies over definitief gezag. Uiteindelijk volgt dan adoptie.

Heel soms kiest een ouder ervoor om toch geen afstand te doen van zijn of haar baby. Dan blijft het kindje eerst in pleegzorg. Vervolgens helpen Fiom en Siriz, instellingen die vrouwen bijstaan bij onbedoelde of ongewenste zwangerschappen, moeder en kind aan onderdak. Dit kan een opvanghuis zijn, of eenzelfstandige woning.

Onder pseudoniem bevallen

In 2018 pleitten de Kinderombudsman, Defence for Children en de Jeugdbescherming voor bevallen onder pseudoniem. Op die manier hoeft er nergens geregistreerd te worden dat iemand zwanger is of is bevallen.  De organisaties hoopten hiermee het aantal te vondeling gelegde kinderen terug te dringen. Vooralsnog heeft minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming hiervan afgezien, omdat het “een zeer ingewikkeld proces is”.

Bronnen: NIDAA, Stichting de Beschermde Wieg, Fiom
Door: Nationale Zorggids