Anticonceptie: wat is er, wat wordt veel gebruikt en wat betaalt de man?

Wereld Anticonceptie Dag is niet in het leven geroepen om geboorte te beperken, maar om het belang van anticonceptie te benadrukken. Door anticonceptie te gebruiken, worden ongewenste zwangerschappen voorkomen en blijft de seks zo veilig mogelijk. Is de pil eigenlijk nog steeds het meest gebruikte hormonale anticonceptiemiddelen? Wat is populair? Wat is nieuw? En wat is ondertussen de rol van de man hierin? 

Sinds enkele jaren daalt het gebruik van hormonale anticonceptiemiddelen. Vrouwen hebben veel minder interesse in extra hormonen in hun lijf en kiezen voor alternatieven. Toch is de anticonceptiepil nog steeds de meest gebruikte vorm van zwangerschapspreventie. Hoewel de hormonen in de pil (oestrogeen en/of progestageen) als vervelend ervaren kunnen worden, zijn ze niet schadelijk, aldus Rutgers en Sense.

Verhoogd risico op depressie door pilgebruik

Vrouwen kiezen er toch steeds vaker voor om het een tijdje zonder hormonen te proberen, want de pil zou zorgen voor flinke schommelingen in de gemoedstoestand. Nu blijkt uit nieuw onderzoek ook dat de anticonceptiepil een verhoogd risico op een depressie geeft. “Waar dat precies aan ligt, is niet helemaal duidelijk, maar er zijn wel vermoedens. De anticonceptiepil bevat synthetische varianten van de hormonen oestrogeen en progesteron. Deze stoffen verhinderen de eisprong”, legt neurowetenschapper Estrella Montoya van de Universiteit Utrecht uit. Deze hormonen zouden bewezen invloed hebben op hersengebieden die helpen bij het verwerken van emoties.

Voorlopig geen mannenpil

Vrouwen maken ook testosteron aan, maar door de pil wordt de aanmaak hiervan flink verminderd. Hierdoor hebben vrouwen aan de pil minder zin in seks, maar voelen ze zich ook psychisch minder sterk. Wetenschappers werken hard aan een pil die dit soort bijwerkingen niet met zich meebrengt, maar de ontwikkeling gaat langzaam. Vermoedelijk duurt het nog jaren voordat de vernieuwde pil beschikbaar is. Er is een mannenpil ontwikkeld, maar die komt niet op de markt omdat mannen (dezelfde) ongewenste bijwerkingen kregen als vrouwen.

Toch heeft de pil naast nadelen als bijwerkingen, de kans dat je de pil vergeet te slikken en de niet-beschermende functie tegen soa’s, ook enkele voordelen. Vrouwen die de pil slikken weten precies wanneer hun menstruatie begint, wie hier geen zin in heeft kan de menstruatie ook een maand uitstellen en de pijn bij ongesteldheid wordt door de pil veelal verminderd.

De pil wordt vergoed voor vrouwen tot 21 jaar, daarna moet er betaald worden. Een een paar maanden lang streden diverse organisaties voor vergoeding van anticonceptie vanuit het basispakket, maar dat gaat voorlopig niet gebeuren.

Wat kun je gebruiken als je de pil niet wil slikken?

Mannen- en vrouwencondoom

Het condoom is het meest voor de liggende antwoord, ook omdat het beschermt tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Het condoom is makkelijk verkrijgbaar (laagdrempelig) en schoon. Het probleem met het condoom is echter dat het kan scheuren, lekken of afglijden en soms gewoonweg vergeten kan worden. Er zijn mensen die ‘het moment’ niet willen onderbreken met het openmaken en omdoen van een condoom. En ook dit anticonceptiemiddel kost natuurlijk geld. Ieder condoom is maar één keer te gebruiken, dus als het doosje op is moet een nieuwe worden gekocht.

Dan is er ook nog het vrouwencondoom, waarmee de vrouw de regie houdt. Het condoom kan zelf ingebracht worden, hoeft niet direct na de seks eruit en is perfect om te gebruiken bij ongesteldheid. Een nadeel is dat hiermee de verantwoordelijkheid weer bij de vrouw komt te liggen, terwijl een beweging gaande is om de man meer verantwoordelijkheid te geven.

Hormoonspiraal of koperspiraal

Het spiraaltje is in opkomst. In 2017 was het gebruik onder 12- tot 25-jarigen verdubbeld ten opzichte van vijf jaar daarvoor. In het hormoonspiraaltje zitten, zoals de naam al zegt, hormonen. Dit spiraal beschermt vijf jaar lang tegen zwangerschap, maar niet tegen  soa’s. Het koperspiraal bevat geen hormonen en bescherm tussen de vijf tot tien jaar tegen zwangerschap. Een tiener die een spiraal wil, krijgt een kleinere dan een volwassen vrouw krijgt. Tussendoor bloeden is niet ongewoon bij een spiraaltje en het inbrengen kan pijn doen. Aan de andere kant is het betrouwbaar, met name omdat je er niet iedere dag aan hoeft te denken.

Hier kun je ook voor kiezen…

De anticonceptiepleister dient een keer per week aangebracht te worden, drie weken lang. In de vierde week volgt ongesteldheid, maar blijft bescherming tegen de zwangerschap aanwezig. Voor de pleister geldt een eigen bijdrage die plusminus 15 euro kost voor vier weken.

Wie voor een anticonceptiering kiest, hoeft deze maar één keer per maand aan te schaffen. De ring is van kunststof, bevat hormonen en wordt in de vagina gedragen. Meestal kun je de ring niet voelen. Het criterium is namelijk dat als je hem niet voelt zitten, de ring goed is ingebracht. Deze vorm van anticonceptie beschermt niet tegen soa’s en kost per 3 maanden ongeveer 42 euro.

Ook de prikpil bevat hormonen, maar is geen pil. De hormonen worden geïnjecteerd en bieden twaalf weken lang bescherming tegen zwangerschap. Alleen een huisarts kan deze hormonen injecteren, dus dat betekent regelmatige bezoekjes aan de dokter. Een groot nadeel voor vrouwen kan zijn dat de prikpil de vruchtbaarheid een tijdje lang remt. Wie hier dus mee stopt, moet soms geduld hebben om weer vruchtbaar te zijn. Ook het hormoonstaafje moet door een arts worden ingebracht, maar deze is drie jaar lang actief. Regelmatige huisartsbezoekjes zijn in dit geval dus niet nodig. De prikpil kost ongeveer 60 euro per jaar.

Tot slot is er het pessarium, een kapje van siliconen of latex dat zaadcellen tegenhoudt. Het pessarium dient voor de seks te worden ingebracht, inclusief zaaddodende gel. Na de seks moet het kapje nog zes uur lang blijven zitten. Een pessarium is gewoon te koop bij de apotheek, zonder recept, en gaat minstens een jaar mee. 

De verantwoordelijkheid van mannen

De discussie is dit jaar al een paar keer opgelaaid: is anticonceptie niet ook de zaak van de man? Ja, hij is vaak bereid om een condoom op zak te hebben, maar verder dan dat gaat de verantwoordelijkheid niet. Vrouwen vragen zich af: moet de man niet meebetalen aan de anticonceptie van de vrouw? Wat vind jij? 

Door: Nationale Zorggids