De mazelen zijn aan een opmars bezig. In het eerste kwartaal van 2019 is het aantal gevallen van de besmettelijke ziekte bijna verviervoudigd, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Afgelopen week werd in New York de noodtoestand uitgeroepen: in de wijk Brooklyn geldt nu een vaccinatieplicht, op straffe van een boete. Ook dichter bij huis worden actief maatregelen genomen. Tientallen kinderdagverblijven in Nederland weigeren niet-gevaccineerde kinderen, stelt de NOS. Waarom doen zij dat? En wat zijn de bezwaren? Een kinderopvang, een moeder en een belangenvereniging van ouders geven hun mening over dit beleid.
Wat is mazelen?
Mazelen is een besmettelijke ziekte die veroorzaakt wordt door het mazelenvirus. De website van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) omschrijft het ziektebeeld als volgt: “Mazelen begint met koorts, hoesten, neusverkoudheid en oogontsteking. Zo’n twee tot vier dagen later ontstaan er rode vlekjes. Het mazelenvirus kan ook middenoorontsteking en diarree veroorzaken, en in ernstige gevallen longontsteking, stuipen of hersenontsteking.”
De groepen met het grootste risico ernstig ziek te worden: kinderen jonger dan vijf jaar en mensen met een verminderd afweersysteem. In Nederland is de kans om te overlijden door mazelen minder dan 1 op 10.000. Toch heeft de ziekte vorig jaar al aan 37 Europeanen het leven gekost. Mazelen kan voorkomen worden door de BMR-vaccinatie: een combinatievaccin dat tegelijkertijd beschermt tegen bof en rodehond.
De discussie over inenten
Nu denk je wellicht: als je een dodelijke ziekte kunt voorkomen door een snelle prik, dan doe je dat toch gewoon? Zo simpel is het niet. Al jaren zorgt vaccineren voor verhitte discussies. Zo kan het geloof een reden zijn je kinderen niet te vaccineren: het leven ligt in Gods hand. Zogeheten antroposofen gaan uit van het zelfhelende vermogen van de mens: je lichaam kan een infectieziekte op eigen kracht overwinnen. Andere argumenten van het tegenkamp: je kunt bijwerkingen krijgen, zoals autisme, of de overheid of farmaceutische industrie zijn niet te vertrouwen.
Wat je ook gelooft, het is een feit dat steeds minder ouders hun kinderen laten inenten. Het gevolg: de groepsimmuniteit neemt af, want de gewenste vaccinatiegraad van 95 procent wordt niet gehaald. Als meer dan 95 procent van de kinderen gevaccineerd is, worden ook mensen die niet gevaccineerd zijn beschermd. De kans op besmettingen is dan vrijwel nul. In 2017 kreeg 92,9 procent van de tweejarige peuters een BMR-prik, aldus het RIVM. De vaccinatiegraad werd niet gehaald.
Niet-gevaccineerde kinderen weigeren
Met een te lage vaccinatiegraad staat de veiligheid van de rest van de kinderen op het spel, stellen sommige kinderdagverblijven. Dus gaan ze over tot het weigeren van niet-gevaccineerde kinderen. Een van die opvangen is Tijd voor Kinderen in Sint Willebrord (Noord-Brabant). "De eerste vraag die ik stel bij het intakegesprek: is uw kind gevaccineerd?'', vertelt eigenares Petra den Braber. "Ouders moeten me een kopie van het vaccinatiebewijs geven, die gaat in het dossier." In de vier jaar dat de leidster van Tijd voor Kinderen dit vraagt, is het nog nooit voorgekomen dat een kind niet gevaccineerd was.
Wel heeft Den Braber zich vaak moeten verantwoorden voor haar beleid. "Ik dacht dat dit de standaardregel was, maar kennelijk mag het wettelijk niet. Ze dagen me maar voor de rechter. Ik vind dat ik niets fout doe. Ouders zijn vrij om een keuze te maken in het kinderdagverblijf waar ze hun kinderen heenbrengen. Maar dan mag ík ook vragen stellen."
Ze heeft de kwestie al meermaals met ouders besproken. Sommigen van hen zeiden dat ze hun kind naar een andere opvang zouden brengen als er kinderen zonder vaccinatie aanwezig zouden zijn. Den Braber: "Dat snap ik, een kind moet gewoon veilig zijn. Dit beleid had twintig jaar geleden al gevoerd moeten worden."
Veilige en vertrouwde omgeving
Loukie Alards-van den Akker, moeder van Depp (5) en Joey (2), kan zich wel vinden in de aanpak van Tijd voor Kinderen. “Als je je kind naar een kinderdagverblijf, peuterspeelzaal of school brengt, ga je ervan uit dat het daar veilig is”, zegt Alards-van den Akker. “Tuurlijk, kinderen kunnen ook op straat of in de speeltuin besmet worden. Maar daar weet je überhaupt nooit wat je tegenkomt. Op een kinderopvang brengen kleintjes toch vaak vier of vijf dagen per week door. Medewerkers moeten er alles aan doen wat ze kunnen om de omgeving veilig en vertrouwd te houden.”
Dat sommige ouders hun kind niet laten inenten, vindt de moeder moeilijk te begrijpen. “De wetenschap heeft bewezen dat vaccinaties werken. En toch denken sommige mensen het beter te weten dan hoogleraren. Ik snap dat niet.”
Alards-van den Akker begrijpt dat sommige kinderen niet ingeënt kúnnen worden, omdat ze een allergische reactie op de vaccinatie krijgen of omdat hun weerstand te laag is. Maar, zo stelt de moeder, deze kinderen zouden beschermd moeten worden door die 95 procent. Die vaccinatiegraad wordt nu niet gehaald en dat vindt Alards-van den Akker verontrustend. “Iedereen moet thuis doen wat ‘ie wil, maar als je in een situatie komt dat je de gezondheid van andere kinderen in gevaar brengt, ben je absoluut niet goed bezig.”
Toegankelijk onderwijs
Gjalt Jellesma, voorzitter van BOinK (Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang) noemt het plan om niet-gevaccineerde kinderen te weigeren op kinderopvangen “volstrekt onvoldoende”. Jellesma: “Waarom praten we alleen over kinderdagverblijven, dus wel over buitenschoolse opvang en niet over scholen zelf? Kinderen kunnen op veel meer plekken besmet worden met de mazelen. In de wachtkamer van het consultatiebureau, in een speeltuin of in de ballenbak van een warenhuis. Bovendien kunnen kinderen jonger dan 14 maanden oud nog niet ingeënt worden. En een deel van de 0- tot 2-jarigen gaat helemaal nog niet naar de kinderopvang.”
Daarnaast is Jellesma bang dat dit beleid ervoor zorgt dat ook kinderen geweigerd worden die om medische redenen niet ingeënt zijn. “Hun ouders maken zich nu al zorgen dat de kinderen nergens welkom zijn, omdat ze bijvoorbeeld heftige reacties krijgen op een inenting. De kinderopvang is er ook voor deze kinderen. Onderwijs moet voor iedereen toegankelijk zijn. Wat wel helpt, is groepsbescherming. Dus moet de vaccinatiegraad omhoog, zodat ook de kinderen die niet gevaccineerd kunnen worden, beschermd zijn.”
Vaccinatie is taak van politiek
Wat kinderdagverblijven wél zouden kunnen doen? “Bij aanmelding met jonge ouders in gesprek gaan en daarbij hele goede informatie geven”, zegt Jellesma. “Factsheets bijvoorbeeld met cijfers en uitleg. Uit onderzoek blijkt dat sinds de invoering van het vaccinatieprogramma in Nederland tussen de 6.000 en 12.000 doden voorkomen zijn. Onzinverhalen van anti-vaxxers moeten de wereld uit geholpen worden.” Dat is vooral de taak van de overheid, volgens de voorzitter. “De kinderopvang moet helemaal niet de plek zijn waar deze strijd gevochten wordt. De politiek moet ervoor zorgen dat de vaccinatiegraad omhoog gaat.”
BOinK pleit wel voor transparantie vanuit kinderdagverblijven: maak bekend of er kinderen worden opgevangen die niet zijn ingeënt. Ouders kunnen dan de keuze maken hun kind wel of niet naar die opvanglocatie te brengen. “Laten we de gekkigheid die nu in de Verenigde Staten gaande is, voorblijven. Daar zijn niet-gevaccineerde kinderen niet meer welkom op openbare plekken. Zo ver mag het hier echt niet komen”, aldus Jellesma.
Lastig vraagstuk
Mag een kinderopvang niet-gevaccineerde kinderen zomaar weigeren? Juridisch is er geen eenduidig antwoord op de vraag te geven. Een kinderopvang is een private instelling, die in principe zelf de keuze mag maken iemand uit te sluiten. Maar als dat in strijd is met de wet gelijke behandeling, is het een ander verhaal. En hoe zit het als de gezondheid van andere kinderen gevaar loopt?
Ook de politiek worstelt met het vraagstuk. De laatste stand? Politicus Rens Raemakers (D66) diende in oktober 2018 een wetsvoorstel in, waarin hij de keuze om niet-gevaccineerde kinderen toe te laten bij de kinderopvangcentra zelf laat. Waarschijnlijk wordt de stemming in de Tweede Kamer pas na het zomerreces gehouden. Eerst wil een meerderheid van de Kamercommissie een kabinetsonderzoek naar de haalbaarheid en uitvoering van het plan afwachten. Oftewel, het laatste woord over het weigerbeleid is nog niet gezegd.
Andere infectieziektes
Ook andere infectieziektes moeten niet vergeten worden, vindt Gjalt Jellesma. “De vaccinatie tegen de meningokokkenziekte had recente slachtoffers kunnen voorkomen. De prik tegen baarmoederhalskanker voorkomt meer dan honderd doden per jaar”, zegt de voorzitter van BOinK (Belangenvereniging van Ouders in de Kinderopvang). “Mazelen bekt lekker, maar ik zou graag zien dat we de discussie over het nut van vaccinaties breder trekken.”
Ook het aantal besmettingen met het bof-virus stijgt, vooral onder studenten. Dat schreef staatssecretaris Paul Blokhuis van Volksgezondheid in een brief aan de Tweede Kamer. Bof begint vaak met griepachtige verschijnselen. Na een paar dagen zwelt de wang of hals op, door een ontsteking van de speekselklieren. Meestal zijn patiënten met bof na een week weer hersteld.
Door: Redactie Nationale Zorggids / Bente Schreurs
