Het probleem Thyrax: patiënten in onzekerheid door ‘schandalige’ fabrikant

De onrust onder schildklierpatiënten is groter dan ooit. Door leveringsproblemen bij producent Aspen is het medicijn Thyrax Duotab voorlopig niet beschikbaar en dat raakt de ongeveer 350.000 Nederlandse gebruikers van het middel hard. Zij zijn woedend op de farmaceut, maar bovenal is er grote onzekerheid: welk medicijn moet er in de toekomst geslikt worden en hoe reageert het lichaam daarop? Antwoorden op deze vragen zijn er nog niet. De Nationale Zorggids sprak met schildklierpatiënt Saskia van den Oever over de zorgen die zij en haar lotgenoten hebben en met Doerine Postma van apothekersorganisatie KNMP over de obstakels waar apothekers tegenaan lopen. 

Saskia van den Oever (36) slikt al acht jaar Thyrax Duotab. Sinds haar zwangerschap functioneert haar schildklier niet meer. Deze is aangevallen door haar eigen immuunsysteem en daardoor kapot gemaakt. Dat is een probleem, want de schildklier maakt schildklierhormonen aan die nodig zijn voor vrijwel alle processen in het lichaam. De werkzame stof levothyroxine in Thyrax zorgt ervoor dat het lichaam weer functioneert zoals het moet. Het bepalen van de juiste dosis van het medicijn – ook wel ‘instellen’ genoemd – steekt heel nauw. Volgens de betrokkenen duurt het een tijdje voordat precies de juiste hormoonspiegel in het bloed is bereikt. Wanneer de waarden in het bloed te laag zijn, dan blijven de klachten bestaan. Wanneer de waarden te hoog zijn, kan de patiënt onder andere een te hoge hartslag hebben, zich gejaagd voelen en last hebben van dunne ontlasting. Overstappen naar een ander medicijn zorgt ervoor dat een patiënt opnieuw moet instellen en dat de bloedwaarden niet direct goed zijn, omdat andere merken andere hulpstoffen gebruiken die de opname van levothyroxine beïnvloeden.

Waslijst aan problemen
“Ik ben volledig afhankelijk van Thyrax”, zegt Van den Oever, naast schildklierpatiënt eveneens hoofd- en eindredacteur van het magazine Schild van patiëntenorganisatie Schildklier Organisatie Nederland (SON). “Als ik de medicijnen niet slik, heb ik voornamelijk last van vermoeidheid. Het is niet zo dat je na een nacht goed slapen er weer tegenaan kan. Nee, na bijvoorbeeld veertien uur slapen wil je weer op bed. Daarnaast heb je concentratieproblemen omdat je hersenen niet de benodigde stof krijgen. Spieren en botten doen zeer en je hele lichaam komt in een trage stand te staan. Alles valt heel langzaam uit. Op een gegeven moment raak je in een coma en als er dan nog niets gebeurt, overlijd je eraan. Ook hoor je dat veel mensen depressief worden als ze het medicijn niet krijgen. Dat heb ik zelf gelukkig nog nooit gehad.”

Op 13 januari 2016 bracht farmaceut Aspen een persbericht naar buiten waarin het schreef dat Thyrax Duotab vanaf februari niet meer leverbaar is. Het Zuid-Afrikaanse bedrijf meldde dat het door een overgang naar een nieuwe productielocatie tijdelijk niet kan leveren. Schildklierpatiënten dachten direct terug aan december 2013, toen er door een verpakkingswijziging van Thyrax grote problemen ontstonden. Van den Oever vertelt dat ze daardoor een jaar van slag is geweest. Door de wijziging kreeg ze niet de juiste hoeveelheid van het medicijn binnen.

“Ik schrok een maand geleden enorm van het bericht van Aspen”, blikt ze terug. “Je weet wat er gebeurt als je het medicijn niet krijgt, of niet de juiste dosering. Dat maakten we allemaal door de verpakkingswijziging al eens mee. Je denkt ook: wat nu? Want je kunt niet zomaar overstappen op een ander merk. Dit brengt heel veel problemen met zich mee. Ik heb het er echt wel een paar dagen behoorlijk benauwd van gekregen. Constant schiet het door je hoofd: het zal toch niet weer een jaar gaan duren? Maar ik probeer het nu zoveel mogelijk weg te stoppen. Ik heb nog drie maanden Thyrax en daarna zal ik over moeten naar een ander medicijn. Mijn grootste zorg is dat er sowieso te weinig alternatieven zijn. Er waren berichten dat ook Euthyrox, een ander merk, niet meer verkrijgbaar was. Nu schijnt dat daar voldoende van is, maar we krijgen bij SON signalen dat mensen dat niet meer bij de apotheker meekrijgen. Ook mensen die Euthyrox slikken ondervinden dus hinder van de problematiek met Thyrax.”

Maatschappelijk onverantwoord
Van den Oever is totaal niet te spreken over de handelswijze van Aspen. “Die is echt schandalig. Ten eerste brachten ze het nieuws heel laat en zonder excuses naar buiten. In het persbericht werd direct al verwezen naar een ander product van het bedrijf. Aspen nam Thyrax van MSD over en het heeft vervolgens ruim twee jaar de tijd gehad om zich voor te bereiden op de verhuizing. Maar het is alsnog misgegaan. Ik heb het gevoel dat er meer achter zit en dat ze van Thyrax af willen. Het patent op het middel is twee jaar geleden afgelopen en bovendien hebben ze nog een ander product liggen. De productieproblemen duren zes tot negen maanden en dat is precies de periode die geen enkele patiënt kan overbruggen. Iedereen moet dus over op een ander middel. Alle nieuwe patiënten in Nederland krijgen al andere medicijnen, dus er zullen steeds minder mensen zijn die Thyrax slikken. Het is een kleine markt, dus ik snap ook wel dat Aspen er vanaf wil. Maar de manier waarop is niet goed.” Overigens geeft het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) aan dat het middel over zes tot negen maanden weer zal worden geproduceerd.

Doerine Postma van apothekersorganisatie KNMP kan zich vinden in de kritiek die Van den Oever levert op Aspen. Zij noemt het gedrag van de producent maatschappelijk onverantwoord. “Wat wij heel graag willen is dat problemen veel eerder bekend gemaakt worden, zodat de apotheek daar op kan inspelen”, geeft ze aan. “De KNMP merkt dat apothekers enorm veel tijd kwijt zijn door dit probleem. Voor iedere patiënt wordt met veel kunst- en vliegwerk een oplossing gezocht.” Postma helpt namens de apothekersorganisatie mee door systematisch alle alternatieven langs te gaan. Zo wordt er onder meer gekeken of een andere fabrikant dezelfde stof in een vergelijkbare hoeveelheid aanbiedt. In overleg met de arts kiezen voor een andere werkzame stof of het product bijvoorbeeld uit het buitenland halen, behoort eveneens tot de mogelijkheden. “Als het product er niet is dan is dat het eerste waar je voor gaat zorgen in de apotheek. Het kost apotheken veel tijd om een oplossing voor een patiënt te vinden en die kunnen we niet in andere zorg steken. Wat ik in ieder geval belangrijk vind, is dat patiënten op tijd nieuwe medicijnen aanvragen. Dus niet op de laatste dag, maar het liefst bijvoorbeeld een week van tevoren. Er is dan nog tijd om bij een probleem naar een oplossing te zoeken. ”

De KNMP houdt op de website farmanco.knmp.nl – bedoeld voor apothekers – de laatste stand van zaken bij als er leveringsproblemen ontstaan. Als er is overlegd met Aspen, dan is dat zichtbaar op de website. Postma is coördinator van de website. “Wat het tekort aan levothyroxine voor patiënten betekent houden we bij op apotheek.nl. Op dit moment zijn er genoeg medicijnen met de werkzame stof levothyroxine, maar het zijn wel andere merken. Zo heeft de Nederlandse fabrikant van Euthyrox een extra hoeveelheid uit Frankrijk laten aanrukken. Daar zit dan wel een Franse bijsluiter bij, maar de apotheker kan een Nederlandse meegeven. Andere fabrikanten proberen ook extra te leveren, maar sommige producten zijn alleen maar in bepaalde sterktes leverbaar, bijvoorbeeld 50 of 100 microgram. De patiënten die op een andere hoeveelheid zitten, komen daar niet mee uit.”

Kritische fabrikanten
Postma ziet dat het aantal geneesmiddelentekorten steeds verder toeneemt. Het gedoe met Thyrax geeft bovendien aan dat de gevolgen voor patiënten steeds heftiger worden. “We zien dat dat wereldwijd een probleem is. Het heeft er alles mee te maken dat fabrikanten steeds kritischer kijken naar hun geneesmiddelen. Waar bijvoorbeeld voorheen vijf fabrieken bestonden, kijken ze nu of het ook in één fabriek kan. Ze overwegen daarnaast of het wel nodig is om nog voorraad te hebben. Een voorraad ligt ergens, maar de fabrikant krijgt er geen geld voor. Voor Nederland geldt in het bijzonder dat we een heel klein land zijn met relatief weinig inwoners en in Nederland slikken we relatief weinig medicijnen. Bovendien zijn in ons land de medicijnprijzen laag. Dat maakt ons land voor de industrie minder aantrekkelijk. Veel producten die we hier even niet hebben, zijn bijvoorbeeld wel in Duitsland verkrijgbaar.”

Een oplossing voor het tekort aan Thyrax Duotab is er voorlopig nog niet. De schildklierpatiënten blijven in grote onzekerheid leven. Ook Van den Oever weet niet waar ze aan toe is. Ze heeft nog voor drie maanden aan medicijnen en daarna moet ze over. “Ik denk niet dat Thyrax nog terugkomt”, zegt ze. “En als het terugkomt dan zal Thyrax niet hetzelfde zijn omdat het op een andere productielijn is geproduceerd. Zelfs al zou je met Thyrax kunnen overbruggen, dan heb je dadelijk toch weer problemen omdat je opnieuw ingesteld moet worden. Het vertrouwen in Aspen heb ik totaal niet meer, dus ik wil het andere middel van hen ook niet meer slikken. Er blijven een paar middelen over en ik ga kijken wat ik de komende maanden ga doen. Ik kan mensen niet adviseren in wat ze doen. Iedereen moet zelf ervaren wat voor hen werkt.”

© Nationale Zorggids / Frank Molema