Verkiezingsprogramma’s 2023: dit gaat er gebeuren met de ggz

Nog geen drie jaar na de laatste verkiezingen, staan op 22 november 2023 de Tweede Kamerverkiezingen weer op het programma. Iedere week delen we standpunten over de diverse sectoren in de zorg. Deze week: de geestelijke gezondheidszorg. De geestelijke gezondheidszorg kampt al jaren met wachtlijsten, personeelstekorten en als gevolg daarvan een toename van complexe problematiek. Wat beloven de politieke partijen deze Tweede Kamerverkiezingen? Welke veranderingen zijn er volgens hen nodig op het gebied van ggz, psychische aandoeningen en forensische zorg? 

VVD

• Mentale problemen moeten sneller gezien en verholpen worden om erger te voorkomen. Sportverenigingen, het onderwijs en werkgevers krijgen hierin een stevigere rol. Bij mensen met psychische klachten is een bredere kijk op de oorzaken nodig. Samenwerking met andere terreinen is daarbij noodzakelijk
• Er komen meer mentale gezondheidscentra en laagdrempelige herstel- en zelfregiecentra door heel Nederland
• VVD gaat door met het verkorten van de wachttijden in de ggz en wil een groter aanbod van digitale zorg
• De ggz behoeft een betere organisatie, zodat mensen die zware mentale zorg vragen en hulp hard nodig hebben die ook krijgen
• De leidende rol van de ggz bij hulp aan personen met verward gedrag wordt versterkt. Denk hierbij aan een betere samenwerking met de politie, zodat deze is ontlast en tegelijkertijd meer mensen met verward gedrag de juiste hulp krijgen
• VVD wil de mogelijkheid voor iedereen (inclusief mensen met een voltooid leven zonder medische oorzaak) om zelf te kiezen voor een waardig levenseinde, mits dit volgens zorgvuldige procedures in eisen gebeurt. Dit geldt voor euthanasie, hulp bij zelfdoding en voltooid leven

D66

• Er komt meer aandacht voor mentale gezondheid, met name bij jongeren. Met werkgevers en onderwijsinstellingen maakt D66 afspraken over preventie. Na behandeling komt er ook begeleiding met nazorgtrajecten of bij een herstelacademie
• Ieder kind moet zichzelf kunnen zijn, ook als dat kind een autisme spectrum stoornis heeft. Daarbij past een kritische benadering van therapieën die kinderen autistisch gedrag proberen af te leren of beweren te genezen, zeker als dat gebeurt door onbevoegden of met behandelingen van onbewezen effectiviteit
• D66 wil dat de jeugd-ggz beter aansluit op de ggz voor volwassenen. Daarbij past dat de jeugd-ggz centraler wordt ingekocht en op termijn door de zorgverzekeraar
• Er komt een centrale of regionale regie op wachtlijsten zodat ggz-aanbieders samen kijken waar de beste behandeling moet plaatsvinden. Dit verbetert de doorstroom en voorkomt dat mensen dubbel of verkeerd op wachtlijsten staan
• Als mensen door de basis-ggz een doorverwijzing krijgen naar de gespecialiseerde ggz, kunnen zij alsnog op een wachtlijst terechtkomen. Mensen met een hulpvraag mogen niet zonder hulp komen te zitten wanneer zij doorverwezen worden. D66 vindt het belangrijk dat er een evaluatie komt van de zorgbemiddeling vanuit zorgverzekeraars en dat er een regionale en landelijke coördinator wachtlijsten komt
• Mensen die op de wachtlijst staan krijgen prehabilitatie, wat betekent dat zij middelen krijgen om zelf alvast aan de slag te gaan met hun mentaal welzijn
• Om suïcide te voorkomen moet alle beschikbare hulp via zorg, schuldhulpverlening en werkgever goed bereikbaar zijn. Ook moet de bereikbaarheid en herkenbaarheid van de hulplijn voor Nederlanders met zelfmoordgedachten goed zijn. Suïcidepreventie vraagt om een breed maatschappelijk draagvlak. D66 investeert daarom in structurele inzet en middelen voor onder andere de Landelijke Agenda Suïcidepreventie en meerjarig onderzoek
• Binnen de ggz werken veel mensen als zelfstandige. D66 wil het werken in loondienst aantrekkelijker maken en tegelijkertijd oneigenlijk zzp-schap tegengaan
• Op dit moment is het voor zorgaanbieders financieel aantrekkelijk zich vooral te richten op patiënten met minder zware problemen. Het Zorgprestatiemodel is een in 2022 ingevoerde bekostiging in de ggz die deze financiële prikkel moet aanpassen. Zodat behandelen van patiënten met zwaardere klachten meer loont. Het zorgprestatiemodel maakt deze belofte echter nog onvoldoende waar. Dit moet worden opgelost
• D66 wil dat ook familie en naasten worden ondersteund, bijvoorbeeld met educatie, zodat zij beter kunnen omgaan met de situatie
• Voor (jonge) mensen met een psychische aandoening en uitgesproken euthanasiewens moet tijdig passende hulp beschikbaar zijn

CDA

• CDA wil aandacht voor preventie, vroegsignalering, en sterkere mentale gezondheid, zodat de ggz beschikbaarheid voor mensen die het het hardste nodig hebben
• Financiering van preventie en zorg voor de mentale gezondheid van jongeren is van belang, voor nu en later
• Seksuele geaardheid is aangeboren en dus geen mentale stoornis. Daarom komt er een wettelijk verbod op ‘conversietherapie’.

SP

• De ggz-ondersteuning wordt een vast onderdeel van de zorg in de buurt
• SP dringt de wachtlijsten terug door voldoende opnameplaatsen en ambulante behandelplaatsen in de regio, met voldoende en goed geschoold personeel
• Bij een crisis geldt dat niet de politie de eerst opvang moet doen, maar dat er voldoende geestelijke gezondheidszorg beschikbaar moet zijn
• Mensen die ggz nodig hebben, moet altijd goede zorg krijgen. Wachtlijsten mogen nooit een reden zijn dat dit in gevaar komt. Mensen die lichte zorg nodig hebben kunnen ook terecht bij de POH-ggz als dit uitkomst biedt.
• De SP wil dat de afbouw van het aantal bedden in de ggz stopt, totdat de opbouw van ambulante voorzieningen aantoonbaar op orde is
• De meest kwetsbare ggz-patienten met ernstige psychiatrische problemen moeten van de Zorgverzekeringswet overgeheveld worden naar de Wet langdurige zorg, omdat zij meer baat hebben bij permanent goede ondersteuning dan behandeling. Nu gebeurt dat pas wanneer iemand al drie jaar in een instelling zit 
• Niemand mag worden ontslagen uit een psychiatrisch ziekenhuis zonder duidelijkheid over een (al dan niet begeleide) woonplek
• Als er sprake is van uitzichtloos en ondraaglijk lijden is euthanasie mogelijk. Echter het ontwikkelen van een voltooid leven wet, die hulp bij zelfdoding door een niet-arts mogelijk maakt wanneer iemand het leven als voltooid ziet, is onwenselijk

GroenLinks/PvdA

• Structurele investering in de opleidingen, het salaris, de werkomstandigheden, zeggenschap en het perspectief van alle zorgprofessionals in de geestelijke gezondheidszorg
• In de ggz komt er coördinatie via regionale zorgtafels
• Er wordt voldoende zorg ingekocht zodat lange wachtlijsten worden teruggedrongen
• Voor de meest complexe ggz-behandelingen komen er landelijke centra en wordt het aantal plekken voor de crisisopvang uitgebreid
• Om te voorkomen dat personen met verward gedrag onnodig in de cel of op straat belanden, is er uitwisseling van praktijkkennis tussen ggz, het sociale domein en politie- en hulpdiensten
• Voor de behandeling van psychische problemen zoals PTSS, depressie en trauma, komt er meer ruimte voor behandeling in combinatie met MDMA en psychedelica, waarbij wetenschappelijke inzichten leidend zijn
• GroenLinks/PvdA zorgt voor een landelijk dekkend netwerk en structurele financiering van zelfregie- en herstelorganisaties, die ervoor kunnen zorgen dat mensen laagdrempelig en dicht bij huis kunnen werken aan hun herstel
• Therapievormen die specifiek gericht zijn op het veranderen van gedrag of identiteit zijn onwenselijk. Na uitkomst van het onderzoek naar ABA (Applied Behavourial Analysis) bekijkt de partij welke wettelijke stappen mogelijk en wenselijk zijn
• Wie ondraaglijk en uitzichtloos lijdt, ongeacht of dat lichamelijk of geestelijk is, kan een beroep doen op het recht op zelfbeschikking. Daarom gaat euthanasie uit het strafrecht

Partij voor de Dieren

• Woonwijken en steden worden flink vergroend, want een leefomgeving met natuur zorgt voor minder stress. Een bezoek aan natuur vermindert pijn en negatieve emoties en moet dus voor iedereen toegankelijk zijn
• Een goede mentale gezondheid begint op school. Tijdens lessen is er aandacht voor de druk die sociale media kunnen creëren om er op een bepaalde manier uit te zien, bepaalde kleding te dragen of de juiste feestjes te bezoeken. Er is volop aandacht voor pesten en hier wordt actief tegen opgetreden op bijvoorbeeld scholen, kinderdagverblijven en op sportclubs
• Er komt een breed plan van aanpak voor psychische gezondheid waarbij naast zorgprofessionals ook het onderwijs, werkgevers- en werknemersorganisaties betrokken worden
• Een integrale aanpak voor suïcidepreventie (in onderwijs, zorg en op sociaaleconomisch terrein) is nodig om het aantal zelfdodingen terug te dringen. Suïcidepreventie wordt daarnaast wettelijk geborgd. Daarbij komt extra aandacht voor neurodivergente en LHBTIQA+-jongeren
• Mensen die geestelijke gezondheidszorg nodig hebben, staan soms jarenlang op wachtlijsten en krijgen daardoor niet bijtijds goede hulp. Wachtlijsten en wachttijden in de ggz worden teruggedrongen door te investeren in genoeg omscholings- en opleidingsmogelijkheden, vermindering van administratieve lasten en vermindering van kosten door professionals te stimuleren in loondienst te gaan. Tot het zover is, is er voldoende overbruggingszorg en zijn er meer (tijdelijke) opnameplaatsen. De ggz is straks onderdeel van de zorg in elke buurt
• Neurodiversiteit krijgt een plek in opleidingen van ggz-hulpverleners. Daarmee komt meer aandacht voor de verschillende manieren waarop het brein van mensen werkt, bijvoorbeeld als het gaat om communicatie en het omgaan en verwerken van prikkels en informatie

ChristenUnie

• Mentale gezondheid van jonge mensen is een maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dit vraagt een cultuuromslag. Je bent niet goed om wat je presteert, wat je hebt, wie je vrienden zijn, je bent goed omdat ieder mens van waarde is. ChristenUnie maakt daarom werk van de maatschappelijke dialoog over de prestatiemaatschappij en over opvoeden en opgroeien in deze maatschappij
• ChristenUnie investeert in geestelijke gezondheidszorg in de wijk en in de verbetering van de samenwerking tussen de ggz, huisartsen, maatschappelijke opvang, woningcorporaties, schuldhulpverlening en andere zorg- en hulpverleners en herstelgroepen
• Er komen meer praktijkondersteuners ggz om te voorkomend dat mensen zwaardere zorg nodig hebben
• Voor veel professionals is de klinische en acute ggz steeds minder aantrekkelijk om te werken vanwege de enorme verantwoordingsdruk. Dit leidt tot grote tekorten in de klinische en acute ggz. Dat moet anders: vertrouwen in de professionaliteit van zorgverleners is het uitgangspunt
• Elk jaar plegen ruim 1.800 mensen suïcide. Onder jongeren is dit de belangrijkste doodsoorzaak. Suïcidepreventie is een opgave voor de hele maatschappij. Van de ggz tot het onderwijs en werkgevers. ChristenUnie wil via een initiatiefwet de wettelijke plicht voor suïcidepreventiebeleid voor de Rijksoverheid en gemeente verankeren
• Goede triage, gebruik van ervaringsdeskundigheid of lotgenotencontact zou ertoe moeten leiden dat ernstige psychiatrisch patiënten niet langdurig op een wachtlijst staan vanwege de complexiteit van zorg die ze nodig hebben. De financiering is geregeld op basis van beschikbaarheid, en niet op gebruik zodat er een adequaat en landelijk dekkend systeem komt voor patiënten met een hoogcomplexe zorgvraag die niet binnen hun eigen regio kunnen worden geholpen
• Zorgaanbieders worden verantwoordelijk om na de intake de patiënt te ondersteunen in diens zoektocht naar passende zorg, als deze niet zelf de beste zorg kan bieden
• ChristenUnie is tegen de nieuwe transgenderwet. Zelfidentificatie (zonder tussenkomst van een professional) kan geen uitgangspunt zijn voor keuzes rond geslachtsregistratie en mede daarom geen beslissend criterium in wet- en regelgeving
• De snelle stijging van het aantal jongeren met genderproblemen baart ChristenUnie zorgen en vindt dat er gewaakt moet worden voor een cultuur waarin het bevragen van de eigen genderidentiteit de norm wordt en de eigen sekse secundair. De recente koerswijzigingen en herziene richtlijnen in andere Europese landen verdienen navolging in Nederland. Juist voor de nieuwe sterk groeiende doelgroep is het belangrijk dat psychologische als eerstelijns interventie standaard aangeboden wordt
• De schaduwzijden van (te) laagdrempelige medische interventies (zoals puberteitsremmers) voor personen – in het bijzonder jongeren – die te maken krijgen met genderproblematiek noodzaken tot een medisch-ethisch debat binnen de beroepsgroep en samenleving
• De ChristenUnie is tegen een wettelijke regeling voor mensen met een doodswens zonder dat zij ernstig ziek zijn. De overheid is er om kwetsbaren te beschermen, niet om hulp te bieden bij zelfdoding. De ChristenUnie is tegen het initiatiefwetsvoorstel voltooid leven

Forum voor Democratie

• Forum voor Democratie wil een kortetermijnoplossing voor de lange wachtlijsten bij ernstige psychiatrische problematiek
• Er komt geen aanvullende wet ‘voltooid leven’

SGP

• SGP wil een Deltaplan mentale gezondheid om de veerkracht (met name van jongeren) te versterken
• In plaats van een wet ‘voltooid leven’ wordt er steviger ingezet op goede (palliatieve) zorg en ondersteuning

DENK

• DENK is fel tegen het versoepelen van de euthanasiewet. In plaats daarvan moet de wens van zelfdoding worden tegengegaan, door depressie, eenzaamheid en stres tegen te verhelpen en door het bieden van zingeving
• Om de groeiende wachtlijsten te verminderen wil DENK meer investeren in de geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg
• Voor de preventie van dakloosheid komen meer middelen met name tijdens economische crises, om te voorkomen dat mensen in extreme situaties belanden

Volt

• Er moet meer aandacht komen voor mentale gezondheid in het onderwijs, door dit onderwerp als vak op te nemen in het curriculum
• Het onbegrip voor ADHD en autisme wordt verkleind met lesprogramma’s voor leraren en leerlingen
• De geestelijke gezondheidszorg wordt beter toegankelijk en voor jongeren tot 25 jaar gratis
• Volt draait de bezuinigingen op de ggz van de afgelopen kabinetten terug en investeert er weer in. Doelen zijn de wachtlijsten terugdringen en de beschikbare budgetten vergroten waardoor de ggz weer toegankelijk is voor iedereen die het nodig heeft
• Het is belangrijk dat de overheid een regiefunctie heeft in het borgen van suïcidepreventie voor de lange termijn, ook via wetgeving. Volt investeert in het bereikbaar houden van de hulplijn en in een verstevigde aanpak via de vierde Landelijke Agenda Suïcidepreventie
• Mensen met een vrijwillige en weloverwogen, blijvende stervenswens kunnen legaal en onder begeleiding toegang krijgen tot euthanasie. Hulp bij vrijwillige en weloverwogen euthanasie hoort niet thuis in het Wetboek van Strafrecht

JA21

• Het verminderen van de wachtlijsten in de ggz vereist een gecoördineerde aanpak. Een oplossing is om de capaciteit van ggz-instellingen te vergroten door extra financiering te verstrekken voor personeel en infrastructuur
• Verdere implementatie van digitale gezondheidstoepassingen, zoals digitale consulten en online therapie, kunnen de toegang verbeteren en wachttijden verkorten
• Het stimuleren van vroege interventie en preventie, bijvoorbeeld via scholen en huisartsen, kan ook bijdragen aan het verminderen van de vraag naar ggz-diensten
• Samenwerking tussen ggz-instellingen, huisartsen en sociale diensten kan helpen bij het identificeren van de meest dringende gevallen en het stroomlijnen van doorverwijzingen
• Het verminderen van stigma rond geestelijke gezondheid en investeren in bewustwordingscampagnes kan ook de vraag naar en het aanbod van ggz-diensten in evenwicht brengen

BIJ1

• Afbouwmedicatie via taperingstrips moet vergoed worden
• Meer zelfbeschikking voor personen die onbegrepen gedrag vertonen
• Onnodige vrijheidsbeperkende maatregelen in instellingen zijn straks verboden
• Er komt een ggz zonder doorgeslagen diagnostisering, lange wachtlijsten, personeelstekorten, separeercellen en burn-outs onder medewerkers. Via een radicale omslag in de ggz wet- en regelgeving, werkt BIJ1 toe naar een ggz waar de menselijke maat centraal staat
• In opleidingen van ggz-hulpverleners krijgt neurodiversiteit voldoende plek. Zo krijgen toekomstige hulpverleners meer kennis over de variatie in het menselijk brein. ABA-genezingstherapie voor autisme en therapieën die daarvan afgeleid zijn, zijn verboden
• Chronische stress en trauma, veroorzaakt door racisme of andere vormen van uitsluiting en discriminatie, krijgen meer erkenning als oorzaken van gezondheidsproblemen zoals depressie en hart- en vaatziekten
• Het aantal gevallen van suïcidaliteit in combinatie met dak- en thuisloosheid is zorgelijk hoog, vooral onder LGBTQIA+ jongeren. BIJ1 zorgt daarom voor betere, structurele financiering, zetten in op passende zorg, goede begeleiding en suïcidepreventie. Hierbij schenkt de partij speciale aandacht aan LGBTQIA+- mensen. Verspreid over het land komen er safe houses voor hen in. Ook creëren we een Nationaal Melden Schakelpunt LGBTQIA+- in Nood met doorzettingsmacht

Nieuw Sociaal Contract

• Er is brede aandacht in de samenleving nodig voor neerslachtigheid en depressies onder tieners en jongvolwassenen en voor eenzaamheid onder ouderen
• Door sneller vast te stellen wie geestelijke gezondheidszorg nodig heeft en wie niet, kunnen wachtlijsten afnemen. Er moet direct een juiste beoordeling van de hulpvraag plaatsvinden. Ernstige psychiatrische aandoeningen met veel impact voor patient en samenleving krijgen prioriteit
• Grote ggz-instellingen moeten de menselijke maat terugbrengen door hun zorg weer kleinschalig te organiseren. De uitvoering van de Wet verplichte ggz brengt te veel administratieve lasten met zich mee; dit moet omlaag
• Er moet meer aandacht komen voor suïcidepreventie. NSC streeft ernaar om structurele suïcidepreventie als publieke taak in de wet op te nemen 
• NSC steunt de wet ‘voltooid leven’ niet
• Transgenders moeten hun geslacht kunnen veranderen, maar NSC is tegen de voorgestelde verruiming van de Transgenderwet die de deskundigenverklaring schrapt

50Plus

• 50PLUS vindt dat euthanasie toegestaan moet worden als er sprake is van ondraaglijk en uitzichtloos lijden
• Coronatijd heeft Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) veroorzaakt. Niet alleen bij ouderen maar ook bij pubers en jongvolwassenen. Hiervoor dient de maatschappij aandacht te hebben en dit praktisch te ondersteunen
• De bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg hebben een te grote druk gelegd op patiënten maar ook op de samenleving in zijn geheel, in het bijzonder op hulpverleners. 50Plus wil weer een goed werkende en humane ggz zodat patiënten niet aan hun lot worden overgelaten

PVV heeft geen standpunten op het gebied van geestelijke gezondheidszorg.

Door: Nationale Zorggids / Johanne Levinsky