Münchhausen by Proxy: onzichtbare, maar ernstige kindermishandeling

Münchhausen by Proxy is een vorm van onzichtbare kindermishandeling. In 98 procent van de gevallen gaat het om moeders die hun kind mishandelen, maar niet door ze ‘simpelweg’ te slaan. Kinderen van deze moeders zijn vaak lichamelijk of psychisch ziek gemaakt of zijn door de woorden van hun moeder overtuigd van ziekte. Ook medisch personeel trapt daar vaak in. Kinderen ondergaan pijnlijke onderzoeken en soms zelfs compleet overbodige operaties. Jaarlijks zien Nederlandse ziekenhuizen tussen de 150 en 200 slachtoffers. Hoe werkt Münchhausen by Proxy? Is het syndroom een psychiatrische ziekte? 

Münchhausen by Proxy (Mbp) is een psychiatrische aandoening (een syndroom), maar wordt ook een daad van mishandeling genoemd. Daarom zijn plegers de daders en kinderen (of andere volwassenen, ouderen of zelfs dieren) slachtoffer. Een gedragsstoornis bij de dader kan de Mbp versterken. Daders genieten van de ziekenhuisomgeving en hebben vaak goede contacten met het medisch personeel. Ondanks dat hun kind pijnlijke onderzoeken of ingrepen moet ondergaan, blijven daders van Mbp veelal rustig en stoïcijns. Liegen, acteren en manipuleren zijn onderdeel van de daad.

Moeders met het syndroom van Münchhausen by Proxy zijn ertoe in staat om zorgverleners een medisch dossier te laten aanpassen of door suiker of bloed aan de urine toe te voegen, het medisch onderzoek te verstoren. Ze geven hun kinderen soms te veel onnodige medicatie, dienen ze gifstoffen toe, hongeren ze uit of verstikken ze.

Mbp is een moderne aandoening die mogelijk vaker voorkomt dan we denken. Zo kunnen een aantal gevallen van wiegendood en onverklaarde kindersterfte hierdoor veroorzaakt zijn. Het blijft echter lastig te achterhalen of er sprake is van Münchhausen by Proxy, omdat moeders sterk en toegewijd overkomen. Mensen vinden het moeilijk om te geloven dat juist díe vrouw haar kind iets aandoet.

Combinatie mishandeling en motivatie

Volgens het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) is er bij het syndroom sprake van een combinatie van mishandeling van het kind en de motivatie van de dader. Münchhausen by Proxy wordt ook wel (Abuse by) Pediatric Condition Falsification (PCF) genoemd en is een vorm van ernstige, en veelal onzichtbare, kindermishandeling. Ouders verzinnen, verergeren of veroorzaken lichamelijke of geestelijke klachten bij het kind. De aandoening die daaraan gekoppeld is, is Factitious Disorder Imposed by Another (FDIA). De pleger, slechts in 2 procent van de gevallen een vader, oppas of verpleegkundige, maakt een kind actief ziek. Dat betekent dat de ouder een actieve rol speelt in het daadwerkelijk ziek maken van het kind.

Opgenomen in DSM

Er zijn onderzoeken geweest die vaststellen dat mensen die vroeger zelf met Münchhausen by Proxy te maken hebben gehad, dit overnemen. Vaak hebben de plegers volgens het classificatiesysteem DSM-IV een somatoforme (lichamelijke klachten zonder medische oorzaak) of nagebootste stoornis (verzonnen of zelf veroorzaakte klachten).

Bronnen: Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, Gezondheidsplein, Trouw, het Nederlands Jeugdinstituut
Door: Nationale Zorggids / Johanne Levinsky