Tbs-systeem in 2019 onder vuur: ontsnappingen, geweld en gesjoemel

Ruim een week geleden leefden we in 2019. Het jaar dat ons tbs-systeem onder vuur kwam te liggen. Na de moord op Anne Faber in 2017 door tbs’er Michael P. kwam het balletje aan het rollen. Steeds meer problemen kwamen aan het licht en minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming moest zich eens goed verantwoorden. Hij kwam er uiteindelijk zonder kleerscheuren vanaf, maar wat het tbs-systeem in 2020 te wachten staat is nog maar de vraag.

Begin 2019 stond in het teken van onrust bij Fivoor; de kliniek waar de veroordeelde moordenaar van Anne Faber verbleef op het moment van de moord. Een reeks van incidenten zorgde ervoor dat omwonenden van de kliniek aan de bel trokken. Het voornemen is om de instelling in 202 te sluiten, maar als het aan de inwoners van Den Dolder ligt gebeurt dat veel eerder. Overlast door drank- en drugsgebruik en ontsnapte tbs’ers waren voor hen genoeg reden tot zorgen.

Onterecht met verlof

Twee patiënten werden onterecht met verlof gestuurd. Zij hadden die vrijheid helemaal niet, maar kregen dit toch vanwege een fout geïnterpreteerd rapport of andere onduidelijkheid in het behandeltraject. Verloven zijn alleen toegestaan als deze zijn aangevraagd bij het ministerie van Justitie en Veiligheid en dat was ook in deze beide gevallen niet gebeurd. Hoewel er niets is gebeurd, bracht het wel extra onrust met zich mee. Wat als het wel gevaarlijke delinquenten waren geweest?

Heisa om nieuwe directeur Fivoor

Als snel presenteerde het volgende probleem zich: de nieuwe directeur van Fivoor, was daarvoor directeur van de gevangenis die onder zijn leiding flinke fouten maakte bij de overplaatsing van Michael P.. De oom van Anne Faber noemde de aanstelling respectloos. “Het toont aan dat het de bestuurders van Fivoor en de PI in Vught ontbreekt aan realiteitszin en moreel besef, omdat ze de moord op Anne afdoen als bedrijfsongeval.” Ook politiek Den Haag reageerde verbolgen op het nieuws. Fivoor liet weten de ophef te betreuren, maar dat er nooit conclusies zijn verbonden die het functioneren van de bestuurder ter discussie stelden.

In juni brak een patiënt van de kliniek in bij een slijterij, ontsnapte een levensgevaarlijke patiënt en kwamen er twee niet terug van verlof. En zo liep dat aantal in september op tot dertig cliënten die niet terugkwamen van verlof.

Ontsnapping na ontsnapping uit Pompekliniek

Fivoor was niet de enige kliniek die door ontsnapte tbs’ers volop in de schijnwerpers stond. Ook de Nijmeegse Pompekliniek heeft het zwaar te verduren gehad. In augustus ontsnapte een eerste die na twee uur weer opgepakt kon worden en in september een tweede. Een kleine week later liep een zedendelinquent weg uit de kliniek die vier dagen later in Zeeland weer werd aangetroffen. Vervolgens ontsnapte in oktober nóg een zedendelinquent, van wie al vrij snel een naam en foto werd vrijgegeven. Hoewel hij volgens zijn advocaat niet gevaarlijk was, wilde de politie hem zo snel mogelijk terugvinden om eventuele slachtoffers te voorkomen.

De vermiste tbs’ers liet vanaf een onbekend adres weten alleen naar de Pompekliniek terug te keren als voldaan werd aan een aantal die aan Omroep Gelderland had overlegd. De directeur en een personeelslid moesten aftreden en er moest volgens hem een einde komen aan het binnensmokkelen van illegale dingen als alcohol, drugs en (kinder)porno. Ook zou hij te weinig therapie krijgen omdat er onvoldoende personeel is. Uiteindelijk werd de man weer opgepakt in Parijs.

In diezelfde vermissingsweek reed een een tbs’er op verlof in op een vrachtwagen. Volgens verschillende bronnen was de man suïcidaal.

Geweld, angst en gesjoemel bij tbs-kliniek in Drenthe

Medewerkers trokken aan de bel omdat (gewelds)incidenten niet of gedeeltelijk werden gemeld uit angst voor sancties van het ministerie van Justitie en Veiligheid. De niet eerlijke meldingen schaadden het vertrouwensgevoel onder het personeel en toonden bovendien aan dat er niet genoeg gekwalificeerd personeel was om toekomstige incidenten te voorkomen. Volgens medewerkers van Boschoord worden incidenten in andere tbs-klinieken ook niet of nauwelijks gemeld.

In de kliniek verblijven ongeveer honderd mensen die een tbs-behandeling volgen die bovendien een verstandelijke beperking en gedragsproblemen hebben. Een complexe combinatie van problemen die door een tekort aan ervaren medewerkers worden opgepakt door onervaren uitzendkrachten.
De Inspectie Justitie en Veiligheid is een onderzoek gestart naar het gesjoemel bij de kliniek.

Einde aan tbs-systeem zoals wij het kennen?

Als het aan forensisch psychiater Peter van Panhuis ligt wel. Volgens hem zijn er vele honderden patiënten die niet thuis horen in tbs-klinieken omdat ze onbehandelbaar zijn of in een psychiatrische instelling zouden moeten zitten. “Als ik ooit in een tbs-kliniek beland, kom ik er nooit meer uit. Iemand die te intelligent is, krijgt het systeem tegen zich. En dat systeem werkt niet op basis van argumenten en ratio, maar op basis van protocollen.”

Tbs-klinieken dagen staat voor rechter

Nadat drie tbs-klinieken in november aankondigden de Staat te dagen voor meer geld voor goede zorg, hebben nog vier klinieken zich bij de zaak gevoegd. Iedere instelling spant een kort geding aan tegen minister Sander Dekker voor Rechtsbescherming en kan hierbij rekenen op steun van GGZ Nederland. 

De tbs-klinieken vinden dat ze te weinig geld krijgen voor het leveren van goede zorg. In de afgelopen paar maanden is er bij verschillende klinieken veel gebeurd, waarbij meerdere ontsnappingen hebben plaatsgevonden. De instellingen voor forensische zorg hebben meer financiële steun nodig om de patiënten, medewerkers en samenleving te beschermen tegen incidenten.

Door: Nationale Zorggids