Cliënten in zorginstellingen hebben het recht mee te praten en te beslissen over belangrijke onderwerpen, zoals een verhuizing of het maken van huisregels. Ondanks de inspanningen van kleine en middelgrote zorgaanbieders in de gehandicaptenzorg om cliënten en hun naasten bij beslissingen te betrekken, blijken ze vaak niet op de hoogte te zijn van de wettelijke regels die dit recht waarborgen. Dit meldt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd.
De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) onderzocht tussen 2022 en 2024 of cliënten voldoende medezeggenschap hebben volgens de Wet medezeggenschap cliënten zorginstellingen 2018 (Wmcz2018). Deze wet stelt dat cliënten het recht hebben op medezeggenschap bij beslissingen die hen aangaan. Zorginstellingen met meer dan tien zorgverleners moeten een cliëntenraad hebben met advies- en instemmingsrecht. Ook moeten zorginstellingen waar cliënten wonen ervoor zorgen dat cliënten die niet in een cliëntenraad zitten, kunnen meepraten over onderwerpen die hen raken.
Resultaten van het onderzoek
Het onderzoek richtte zich op 29 kleine en middelgrote woonvoorzieningen in de gehandicaptenzorg, met tussen de 10 en 50 zorgverleners. Uit het toezicht blijkt dat slechts 10 van de 29 zorgaanbieders voldoen aan de eisen van de wet. De overige 19 zorgaanbieders organiseren geen inspraak voor cliënten en hun naasten, hebben geen officiële cliëntenraad of betrekken de cliëntenraad niet bij andere cliënten.
De inspectie constateerde dat zorgaanbieders proberen cliënten en hun naasten te betrekken bij beslissingen, maar vaak niet op de hoogte zijn van de wettelijke regels. Dit leidt ertoe dat cliënten en hun naasten niet goed geïnformeerd zijn over hun rechten en dat er geen afspraken zijn gemaakt over de organisatie van de medezeggenschap.
Wat werkt bij het organiseren van medezeggenschap?
In haar onderzoek vroeg de inspectie wat goed werkt bij het organiseren van medezeggenschap van cliënten en hun naasten. Een aantal effectieve strategieën zijn:
- Inclusiviteit: Zorg dat alle cliënten kunnen meepraten, ook degenen die niet kunnen vergaderen. Vraag achteraf hun mening.
- Familiebijeenkomsten: Organiseer regelmatig bijeenkomsten voor familie en vrienden van cliënten om hun mening te vragen over relevante onderwerpen.
- Informatie en Educatie: Bestuursleden moeten op de hoogte zijn van de wet (Wmcz2018) en betrokken medewerkers hierover informeren.
- Communicatie: Bespreek regelmatig met cliënten en familie hun recht op medezeggenschap en evalueer de tevredenheid over de medezeggenschap.
- Advies inwinnen: Vraag advies over medezeggenschap bij gespecialiseerde organisaties.
- Timing: Vergader op momenten waarop de cliënten al aanwezig zijn.
- Volharding: Geef niet te snel op wanneer cliënten of naasten niet in een cliëntenraad willen participeren.
- Ondersteuning: Zoek een vrijwilliger om de cliëntenraad te begeleiden.
Hoe nu verder?
De inspectie verwacht dat zorginstellingen medezeggenschap voor hun cliënten organiseren en dit recht waarborgen. In de tweede helft van 2024 zal de inspectie zich richten op cliëntmedezeggenschap in de geestelijke gezondheidszorg (ggz).
Deze bevindingen en aanbevelingen onderstrepen het belang van effectieve medezeggenschap voor cliënten in de gehandicaptenzorg, en dienen als leidraad voor zorgaanbieders om hun praktijken te verbeteren en te voldoen aan de wettelijke eisen.
Door: Nationale Zorggids / Fleur Zomer
