Immuunsysteem neus reageert anders op corona dan immuunsysteem bloed

Aan het begin van de coronacrisis schoten de initiatieven voor onderzoek naar het nieuwe virus als paddenstoelen uit de grond. Zo ook in het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Al gauw kwamen onderzoekers van verschillende afdelingen erachter dat ze meer voor patiënten konden betekenen als ze hun krachten bundelden. De eerste resultaten van dit zogenoemde BEAT-COVID-team zijn recentelijk gepubliceerd in Nature Immunology. Hierin laten ze zien dat het lokale immuunsysteem in de neus heel anders reageert op het coronavirus dan het immuunsysteem in het bloed. Dit meldt het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC).

Van het bestuderen van spike-eiwitten tot studies naar bloedstolling bij COVID-19, de komst van een nieuw virus leidde tot veel inspiratie bij wetenschappers. “Er ontstonden onderzoeksinitiatieven door het hele LUMC. Omdat veel losse studies niet altijd ten goede komen aan de patiënt werd besloten om de LUMC-onderzoeken aan elkaar te koppelen. Hierdoor zijn de resultaten van elke apart onderzoek ook veel beter te interpreteren”, vertelt projectleider en internist-infectioloog Anna Roukens.

Unieke opzet

Onder de naam BEAT-COVID werkten 13 LUMC-afdelingen de afgelopen twee jaar samen om het coronavirus en de reactie van ons immuunsysteem beter te begrijpen. Uniek is dat voor elk onderzoek materiaal van dezelfde patiënten werd gebruikt. Roukens: “We namen centraal materiaal af, zoals bloed, bij patiënten die met COVID-19 in het LUMC lagen. Drie keer per week ontvingen de aangesloten afdelingen deze samples. Waarmee iedereen, van hematologen tot parasitologen en van IC-personeel tot virologen, zijn eigen onderzoek deed.” Dit leidde uiteraard tot veel analyses en data. De eerste resultaten uit het BEAT-COVID-team zijn nu gepubliceerd in Nature Immunology.

Lokale immuniteit

“Veel onderzoek naar het coronavirus focust zich op de immuuncellen in ons bloed. Er is nog niet eerder bij mensen in kaart gebracht hoe het lokale immuunsysteem in de neus verandert door COVID-19”, vertelt onderzoeker bij de Parasitologie Simon Jochems. Jochems en collega’s zagen na vergelijkingen tussen COVID-19-patiënten en gezonde personen dat het coronavirus een sterk effect heeft op het immuunsysteem in de neus, en dat dit nog lang aanhoudt. Zo werden er samen met de groep van Mirjam Heemskerk twee maanden na infectie nog coronavirus specifieke geheugencellen in de neus aangetroffen. Deze cellen kunnen een tweede infectie voorkomen of zorgen dat je minder ziek wordt.

Nasale vaccinatie 

Alhoewel nog toekomstmuziek, denkt Jochems dat door deze kennis het interessant is om lokale vaccinaties, bijvoorbeeld in de neus, te onderzoeken. “We zien dat het coronavirus zorgt voor lokale immuniteit. We zouden dit kunnen nabootsen door mensen ook lokaal te vaccineren. Er lopen al studies naar een nasaal coronavaccin en in de Verenigde Staten wordt een nasaal griepvaccin al jaren gebruikt bij kinderen”, weet Jochems.

Deze resultaten helpen ook om er uiteindelijk achter te komen welke groepen bevattelijk zijn voor luchtweginfecties. “Als we deze groepen weten te identificeren, kunnen we er wellicht in de toekomst voor kiezen om deze mensen preventief te vaccineren om ziekenhuisopnames te voorkomen”, vertelt Hermelijn Smits, hoogleraar Immuunmodulatie door gastheer-commensaal interacties.

Grenzen doorbreken

Het is uniek dat onderzoekers uit zo veel verschillende vakgebieden samenwerken. “Waar afdelingen normaal toch veelal hun eigen onderzoek doen, zagen we nu dat een crisis bepaalde grenzen doorbrak”, vertelt Smits. “Het was ontzettend leuk om te doen en smaakt ook zeker naar meer.” Zo gaan de afdelingen van Roukens en Jochems gezamenlijk een promovendus aannemen en ligger er al allerlei ideeën op de plank voor vervolgonderzoek tussen de afdelingen. 

Door: Nationale Zorggids