Een 70-plusser gaat vaak anders om met tijd dan ik, als uitwonende mantelzorger. En andere zaken zijn belangrijker dan waar ik prioriteit aan zou geven. Als ik binnen kom bij mijn moeder neem ik een ander levensritme, omgang met tijd én de gejaagdheid van de samenleving mee in mijn hoofd. Dit botst weleens. Mijn moeder staat elke ochtend op met de vreugde dat ze nog leeft. De levenslust is er nog maar de levenskracht wordt minder. Dit beseft ze goed. Daarom heeft ze elke dag een boodschap voor haar omgeving: een praatje op straat, een bemoedigende brief voor een zieke, een telefoongesprek, een ziekenhuisbezoek, een pakketje voor haar zussen die ver weg wonen.

Daarnaast kosten de algemene dagelijkse levensverrichtingen zoals ontbijten, wassen en aankleden meer tijd en energie. Even snel starten en dan meteen even naar de winkel? Nee. Dat doe ik zelf automatisch, maar mijn moeder heeft rustmomenten nodig tussen de ene handeling en de andere. Al deze ADL [Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen, red.] zelfstandig blijven doen heeft dan ook de hoogste prioriteit voor haar. Al het andere is 'extra tijd', soms is daar energie voor, soms ook niet. Bovendien zijn daar nog de onafgemaakte dingen in het leven. Dingen die zij altijd had willen doen, troepjes ruimen, dingen sorteren. Het zit in haar hoofd, in haar planning, maar ze komt er niet meer aan toe. Dit alles maakt dat mijn moeder altijd druk is. En altijd moe. Ouderdomshaast. Dagelijks aanwezig. Inmiddels (h)erken ik het.

Verkiezingsagenda en ouderdomshaast
De verkiezingen staan voor de deur en de media draaien overuren met verkiezingsprogramma’s en wisselende peilingen. Uiteraard volg ik ook met interesse de beloftes op het gebied van zorg en welzijn. Hierbij vraag ik me af welke boodschap van belang is voor mijn moeder. Niet dat het haar niet interesseert, ze volgt het nieuws en leest de krant. Ook zij weet dat die ene partij wil investeren in meer zorgtechnologie in de thuisomgeving. En een andere partij wil de kwaliteit van de zorg in verzorgingshuizen een impuls geven.

Maar in de praktijk gaat het toch om verschillende prioriteiten bij een politieke partij of bij  een oudere. Er worden goedbedoelde boodschappen verpakt in het verkiezingsprogramma. De politiek is er immers om de randvoorwaarden vast te stellen voor de ouderenzorg. Partijen wakkeren maatschappelijke discussies aan met een manifest ‘Waardig Ouder Worden’ of de  tegenhanger ‘Voltooid Leven’. 

Wensen wij dit alles toe aan de huidige generatie ouderen, of wensen wij dit toe aan onszelf - de ouderen van straks? Ik vraag het me af. Het gaat echter dieper dan dit.

Prof. dr. Dorien Pessers, hoogleraar verbonden aan de afdelingen Rechtstheorie van de UvA en de VU verwoordt het in het NRC als volgt: "Wanneer er bij ouderen een stijgende behoefte bestaat om hun leven te beëindigen zodra zij dat voltooid achten, dan behoort de staat zich ernstige zorgen te maken over de kennelijk pathologische tendensen in de samenleving. Niet hulp bij zelfdoding is daarom het juiste antwoord, maar grootschalig onderzoek naar de eenzaamheid onder ouderen, naar de sociale druk waaraan zij blootstaan en naar de overige factoren die bijdragen aan het gevoel dat het leven voltooid is."

Zorg hier en nu
Het is nodig om toekomstgericht bezig te zijn met de ouderenzorg. Het aansluiten op de dagelijkse prioriteiten van de oudere is echter niet te omvatten in wet- en regelgeving. Het gaat erom in de dagelijkse leefomgeving van de oudere in te spelen op de behoefte van dat moment. Of dit nu thuis of in een verzorgingshuis is. Want ook een oudere heeft goede en slechte dagen, ook een oudere is blij, verdrietig of boos. De ene dag is de andere niet. Naast de nodige ADL-handelingen is daar ook gewoon de mens. Op steeds meer plekken is ruimte voor belevingsgerichte zorg.  

Zo zag ik in een verzorgingshuis mevrouw de Wit in haar pyjama door de woonkamer lopen. Een vrijwilligster maakte er al een opmerking over. De verpleegkundige vertelde echter dat dit niet uit tijdgebrek was maar omdat mevrouw de Wit ‘thuis’ is en vandaag geen zin had om zich aan te kleden.

Het draait dus niet altijd om de goedbedoelde prioriteit de bus voor een uitje vol te krijgen (er is voor betaald) of de ontmoetingsruimte te vullen voor een activiteit omdat het ‘gezellig is’ en ‘sneu voor de vrijwilligers’. Geef een oudere de ruimte om het tempo van ouderdomshaast zelf te bepalen. Ik ben benieuwd welke nieuwe inzichten het oplevert door als mantelzorger of zorgverlener mee te ‘onthaasten’.

© Nationale Zorggids / Anni Tüski