Sprekende mantelzorger Cora Postema vraagt zich af: Kwaliteit van Zorg; wie bepaalt dat eigenlijk? Als #nieuwedenkerindezorg geeft ze deze week haar visie.

Ik lees een blog op Skipr over het meer betrekken van de patiënt bij ‘Kwaliteit van Zorg’. In die context vind ik de kop: ‘We willen allemaal dat de patiënt beter wordt’  erg interessant. Wat zou de patiënt eigenlijk zelf willen? Ik ga daarnaar in het blog op zoek.

‘We willen dat de patiënt beter wordt’ 
Het blog is geschreven door Robbert Huijsman, manager van het programma Kwaliteit van Zorg bij Zilveren Kruis Achmea. Hij geeft aan dat het perspectief van de patiënt meer mee wordt gewogen bij het bepalen van kwaliteit en keuze. Hiervoor zijn uitkomstindicatoren ontwikkeld. Voorbeelden van uitkomstindicatoren zijn overleving, herstel van gezondheid, weer goed kunnen functioneren en kwaliteit van leven. “Best lastig te ontwikkelen die uitkomstindicatoren”, aldus Huijsman. Dat begrijp ik want geen patiënt is gelijk natuurlijk. Wat de één helemaal gelukkig maakt, is voor de ander een martelgang. En wat als de patiënt helemaal niet beter wil worden?

Zolang WE willen dat de patiënt beter wordt, doet wat de patiënt zélf wil er namelijk helemaal niet toe. Vanuit een dergelijke basishouding plaats je jezelf op een voetstuk van 'Wij weten wat het beste voor u is.’ Als patiënt moet je dan al heel stevig in je schoenen staan om daar tegen in te gaan. En een patiënt staat meestal net op dat moment niet zo stevig in zijn schoenen. Of iemand zich uitgenodigd voelt om te zeggen wat hij/zij graag zélf wil, wat hij zelf het beste vindt hangt af van hele subtiele zaken. Zoals een enkel woordje WIJ. “Wij willen dat u beter wordt, dus… “. Daar zit je dan als patiënt. Wie ben jij om daar nog wat tegenin te brengen?

Hoe kunnen we de patiënt het beste helpen?
In mijn ogen zou dit al een betere titel van het blog zijn. Je laat als deskundige een beetje je kwetsbaarheid zien. Want ja, als die patiënt ook zelf iets te zeggen heeft over de kwaliteit van zorg, dan kun je gewoon niet alles weten. Dan zul je vragen moeten stellen over zijn leefsituatie, zijn tevredenheid daarmee, het levensperspectief, zijn ziektebeleving, zijn behoefte aan zelfredzaamheid en autonomie etc. Als je dat in beeld hebt kun je eigenlijk pas écht samen bepalen wat de beste zorg is. In mijn ogen kun je dan pas spreken van Kwaliteit van Zorg.

Keuze maken
Citaat uit het blog: “Steeds meer patiënten willen een bewuste keuze maken waar zij zich laten behandelen en willen het gesprek met hun arts over kwaliteit voeren. Wij merken dat aan het gebruik van onze zorgservices waarbij wij patiënten helpen bij het verzamelen van kwaliteitsinformatie en de duiding daarvan.”
Als ik dit lees ben ik in eerste instantie onder de indruk. Goh, wat goed, ze helpen je bij het maken van een keuze waar ik me het best kan laten behandelen. Maar als ik er verder over denk, denk ik: Dit klopt helemaal niet. Is het niet van de zotte dat iemand van een zorgverzekeraar mij moet helpen bij het verzamelen van kwaliteitsinformatie en de duiding hiervan? Welke kwaliteit spreken we dan over? Niet die van mijzelf neem ik aan. Ik wil gewoon een arts die zich verdiept in mij, mijn manier van leven respecteert en daar de behandeling en zorg op afstemt. Die uitgaat van de door mij gewenste kwaliteit van leven en de risico’s die ik daarmee in zijn ogen neem, respecteert. Dat hij schone instrumenten gebruikt vind ik vanzelfsprekend, dat hij de juiste mensen in zijn team heeft ook. Daar wil ik me niet in hoeven verdiepen. Dus is de vraag: Op basis waarvan maakt iemand een keuze voor wat voor hem of haar de kwaliteit van zorg bepaalt?

Zelfmanagement   
Ik hoor het mijn buurman al zeggen. “Ja, natuurlijk wil ik ook zelf wel bijdragen aan mijn kwaliteit van leven. Ook al zegt de dokter dat het niet goed voor me is, toch blijf ik lekker mijn vette hap eten en mijn biertje met chips laat ik me ook niet verbieden, dan maar vijf jaar korter leven.” Wat doe je dan uit oogpunt van Kwaliteit van Zorg als zo iemand diabetes en ernstig overgewicht heeft?

Dan gaan we hem in een programma zelfmanagement leren. Citaat uit het blog: Je kan je eigen herstel en gezondheid ook bevorderen door voldoende te bewegen, goede voeding en ander gezond gedrag. Zelfmanagement heet dat tegenwoordig. Dan wil je wel weten welke uitkomsten je kan bereiken met het hele zorgtraject en welke besluiten je dan samen met je zorgverlener moet nemen. Zelfmanagement op basis van uitkomstinformatie en gezamenlijke besluitvorming blijkt ook echt te leiden tot betere en effectievere zorg, grotere therapietrouw, gezondere leefstijl en hogere tevredenheid over de verleende zorg.

Wat hier staat is vast helemaal waar, maar vooral die laatste zin… hogere tevredenheid over de verleende zorg. Hoe zit het met de hogere tevredenheid over de eigen kwaliteit van leven?

Waar is de patiënt?
Vervolgens nodigt Robbert Huijsman zijn publiek uit om met hem en Zilveren Kruis Achmea mee te denken en te praten over hoe het nog beter kan en hoe ze samen veel meer mensen kunnen bereiken. Citaat: De zorg verbeteren is namelijk iets wat we samen moeten doen, want uiteindelijk wil iedereen hetzelfde: zorgen dat de patiënt beter wordt. Deze verbeterambitie hebben we tot uitdrukking gebracht in een motto: shifting the curve up and to the right. Dat betekent dat de kwaliteitsscores omhoog gaan en de verschillen tussen zorgaanbieders kleiner worden. 

Lieve mensen, hier komt de aap uit de mouw
De verschillen tussen de zorgaanbieders moeten kleiner worden. Maar als ik als patiënt geen keuze heb in wat voor mij kwaliteit betekent, hoe kun je dan spreken van Kwaliteit van Zorg? Wat voor mij kwaliteit van zorg is, is dat niet op voorhand ook voor een ander.

Verschil moet er wezen, omdat patiënten verschillend zijn. Als je patiënten serieus neemt in hun (emotionele) keuzes, zul je ze ook een keuze moeten bieden vanuit hun perspectief in plaats vanuit het perspectief van de zorgverzekeraar en zorgaanbieder.

Dan spreek je niet meer van 'Wij willen zorgen dat de patiënt beter wordt', maar dan spreek je van 'Wij willen de patiënt het beste helpen zijn kwaliteit van leven te leiden.' Dan moet je samen op zoek naar die kwaliteit….  Dan neem je de patiënt als vertrekpunt voor het bepalen van Kwaliteit van Zorg.

NB: Het blijft voor ‘deskundigen’ lastig om het perspectief van de cliënt en diens leefomgeving mee te nemen in beleidsontwikkeling, programma’s en plannen. Ik zou graag eens wat vaker gevraagd worden om bij dergelijke ontwikkelingen de rol van kritische buitenstaander te vervullen met oog voor participatief taalgebruik en het perspectief van patiënt en familie. Wie nodigt mij uit?

Cora Postema

© Nationale Onderwijsgids