Warmtestuwing bij jonge baby’s: ‘De beste graadmeter is het nekje’

Of je baby nu geboren is in hartje zomer of hartje winter, een van de belangrijkste vragen blijft: heeft mijn kindje het te warm of te koud? Heeft hij of zij wel genoeg kleertjes aan?  Het gevaar van een baby té warm aankleden is dat er warmtestuwing optreedt. Hierdoor kan het kindje zijn lichaamswarmte niet afgeven aan de omgeving en gaat de temperatuur omhoog. Hun hart gaat harder pompen en werken. Warmtestuwing is een van de belangrijkste oorzaken van wiegendood. Mieke Cotterink, Expert Kinderveiligheid bij VeiligheidNL: “Er is een goede manier om te controleren of de temperatuur van je kindje oké is.” 

Ouders willen voorkomen dat hun baby de warmte niet kwijt kan. Of een kindje last heeft van warmtestuwing is lastig te bepalen. Maar een goede indicatie is het nekje. Niet de voeten of handen, maar het nekje. De temperatuur van de handen is heel misleidend, zegt Mieke. Een kindje kan heel koude handen hebben, maar goed op temperatuur zijn. “De beste manier is om aan de achterkant van de nek te voelen. Dat is de beste graadmeter. Dat doe je door de bovenkant van de vingers aan de achterkant van het nekje te leggen.” Als dat aangenaam voelt, gaat het goed. Merk je dat het klam is, dan heeft je kindje het te warm.

Warmtestuwing in de winter

Komt warmtestuwing nu vaker voor in de zomer of in de winter? “Ik denk dat het bijna nog eerder in de winter voorkomt”, aldus Mieke. In de wintertijd komen namelijk vaker situaties voor waarbij een kind te warm is ingepakt of toegedekt. “Als het heel warm is in de zomer, dan zijn ouders geneigd om nagenoeg geen kleding aan te doen bij baby’s en desnoods alleen met een luier in bed te leggen.” Natuurlijk kan het dan ook heel warm zijn, maar hebben ze alle ruimte om hun warmte kwijt te kunnen.

Mutsje en dekbed zijn risicofactoren

Maar een baby toedekken mét een mutsje op, kan risicovol zijn. Het hoofdje is namelijk bij uitstek de manier voor baby’s om warmte kwijt te kunnen. “Een mutsje wil je eigenlijk niet meer gebruiken na de kraamweek.” Een mutsje en een dekbed zijn volgens Mieke de grootste risicofactoren voor warmtestuwing. Maar mensen hebben vaak niet door dat een dekbed te warm is voor een baby. Een dekbed bestaat namelijk uit vijf lagen: de voor- en achterkant van het dekbed, een laag vulling ertussen, een dekbedhoes eromheen. Dus dan heb je nog twee extra laagjes.” Een deken en een lakentje zijn maar twee laagjes. “Dat is echt een groot verschil.” Sommige kinderen hebben onder het dekbed ook nog een slaapzak aan. “Dan vergeten ouders soms wat dat doet bij een heel jong kind. En dat ze het eerder te warm hebben dan te koud.”

Mieke benadrukt dat een te warme baby risicovol kan zijn. “Een baby die het koud heeft kan wakker worden en huilen, maar raakt niet zomaar onderkoeld.”

Temperatuur slaapkamer

Wat is de temperatuur in de slaapkamer van de baby? Hoe wordt deze geventileerd? En staat de verwarming aan of niet? Allemaal belangrijke vragen om vast te stellen hoe ouders hun kindje het beste kunnen aankleden voor bed. Idealiter is een slaapkamer tussen de 16 en 18 graden. Dan is het voldoende om de baby een pyjama en slaapzak aan te doen en daaroverheen eventueel nog een laken, maar advies voor jonge, beweeglijke baby’s is om geen dekens of lakens in hun bed te gebruiken. 

Een handig handvat voor ouders om te bepalen waar ze hun baby in laten slapen, is de TOG-waarde (Thermall Overall Grade). Op slaapzakken, inbakerdoeken en dekens is vaak te lezen in hoeverre lichaamswarmte wordt vastgehouden. Een hoge TOG-waarde betekent dat een product heel warm en niet isolerend is, terwijl een lage TOG-waarde voor voldoende warmteverlies zorgt. Een winterslaapzak kan TOG-waarde 3 hebben en daardoor perfect zijn voor koudere slaapkamertjes, terwijl zomerslaapzakken een TOG-waarde van 1 of zelfs 0,5 hebben en perfect zijn tot een temperatuur van 24 graden.

Te warme kinderwagen

Maar ook buiten lopen baby’s risico op warmtestuwing, vooral als de kap helemaal afgesloten is of als er een hydrofiele doek overheen hangt. Dan is er namelijk maar heel weinig ventilatie mogelijk, waardoor een baby weinig zuurstof krijgt en het heel snel warm kan krijgen. “En al helemaal als ze daarbij warm aangekleed én toegedekt zijn. Als je dan ook die frisse lucht wegneemt, kan de temperatuur in de kinderwagen oplopen. Dus we raden af om doeken te gebruiken voor de kinderwagen die de kap volledig afsluiten.” Doeken ontnemen de ouders ook nog het zicht op hun kind, zodat ze het ook niet zien als hij of zij het te warm krijgt. Wat kunnen ouders dan wel gebruiken? In de zomer is een parasolletje voor op de wagen ideaal en in de winter is het eigenlijk heel goed om ze bloot te stellen aan frisse lucht. “Dat is ook gewoon belangrijk voor ze.”

Een baby die het te warm heeft, kun je het beste afkoelen met een washandje in het gezichtje en de nek.

Rol van zorgverleners om warmtestuwing tegen te gaan

Kraamverzorgenden spelen een belangrijke rol in de voorlichting over warmtestuwing. “Tegelijkertijd is het soms ook lastig, omdat kraamverzorgenden handelen op de manier die nodig is in de kraamperiode. Een kruik bij de baby in bed is in de eerste week vaak nog nodig, maar dan is het wel belangrijk dat kraamverzorgenden aan de ouders uitleggen dat zodra zij weg zijn, het niet meer nodig is.” Ouders zijn erg geneigd om het voorbeeld van de kraamverzorgende te volgen, maar dat is dus niet altijd representatief. “Er zijn echt wel een aantal uitzonderingen in die kraamperiode, zoals een mutsje en kruik.” VeiligheidNL verspreidt via kraamverzorgenden ook een belangrijke folder met alle adviezen rondom veilig slapen. “We hopen dan ook wel dat ouders de adviezen nalezen in die folder.”

Wil je weten wat jij nu al weet over veilig slapen bij baby’s? Doe dan de Slaaptest van Kinderveiligheid, onderdeel van VeiligheidNL.