Wat is stotteren, wat is de oorzaak en hoe kun je het verhelpen?

Ieder jaar op 22 oktober is het Wereldstotterdag, een dag waarop aandacht wordt gevraagd voor dit spraakgebrek. Wat is stotteren? Wat is de oorzaak en hoe kun je stotteren verhelpen, als ouder of professional? 

Kort gezegd is stotteren niet-vloeiend spreken. Er zijn een aantal hoorbare en soms zichtbare symptomen, maar ook zijn er onzichtbare symptomen. Er zijn verschillende vormen van stotteren. Soms blijft iemand hangen in woorden of worden woorden verlengd. Experts hebben vier verschillende stotteraars gedefinieerd: losse stotters die vooral in herhalingen stotteren (bijvoorbeeld op klank, een deel van een woord of soms een heel woord), lange stotters die woorden verlengen, vaste stotters kampen met blokkades en stille stotters vermijden praten soms of kiezen heel zorgvuldig hun woorden.

Oorzaak stotteren

Om de oorzaak van stotteren uit te kunnen leggen, moeten we eerst toelichten hoe spreken werkt. Om woorden en zinnen te kunnen formuleren zijn spieren, zenuwen en hersenen nodig. De hersenen maken een idee en zetten dit vervolgens om in woorden en klanken. Daarna gaat er vanuit daar een signaal naar de spieren, via de zenuwen. De zenuwen in ons lichaam maken dat we de juiste klanken kunnen maken. Soms gaat er iets mis in de aansturing van de hersenen naar de spieren via de zenuwen, waardoor en spraakproblemen ontstaan.

Wetenschappers durven niet één oorzaak van stotteren te benoemen. Wel is inmiddels bekend dat het vaak om aanleg gaat, wat betekent dat iemand gevoeliger is om iets te krijgen. Het is niet onwaarschijnlijk dat mensen die stotteren een stottergen hebben.

Stotteren is ook familiair, ofwel erfelijk. Dat betekent dat als er iemand in de familie stottert, het overgedragen kan worden aan het nageslacht. Uit onderzoek blijkt dat 85 procent van de mensen die stottert iemand in de familie heeft die dit ook doet of deed. Hoewel er dus altijd een aanlegfactor is, hoeft stotteren niet erfelijk te zijn.

Wanneer ontstaat stotteren?

Meestal begint het stotteren bij kinderen tussen de 2 en 5 jaar. Ongeveer 5 procent van de kinderen ontwikkelt op jonge leeftijd stotteren. In veel gevallen gaat het na verloop van tijd weer over, maar niet altijd. Ouders kunnen hun kind helpen door zelf rustig te praten én luisteren. Er zijn bepaalde factoren die stotteren aan het licht kunnen brengen, zoals spanning of snelheid (hoog spraaktempo). Kinderen raken ook beïnvloed door irritatie vanuit de omgeving. 

Het stotteren kan zich dus herstellen of blijven bestaan. Wat doe je als een kindje blijft stotteren? Of als je als volwassene nog steeds stottert?

Stotteren verhelpen

Ouders van kinderen die stotteren of stotterende volwassenen kunnen bij een logopedist of stottertherapeut terecht voor een eventuele behandeling. Een logopedist of stottertherapeut bekijkt eerst of er daadwerkelijk sprake is van stotteren. Zo ja, dan volgt er een plan van aanpak. Soms worden ouders eerst gevraagd om de spraak van hun kind in de gaten te houden, zodat dat tijdens de volgende afspraak behandeld kan worden. In andere gevallen zal de logopedist of therapeut voorstellen meteen met een behandeling te beginnen, maar ook hierin geldt dat iedere situatie anders is. Behandeling hangt onder meer af van de leeftijd, duur van het stotteren, ernst van het stotteren en overlast door het stotteren.

Therapie helpt kinderen te ontdekken hoe zij stotteren, hoe ze klanken losser kunnen maken of vloeiender kunnen praten. Ook leren ze bepaalde bewegingen die ze maken om woorden eruit te ‘duwen’ achterwege te laten. Kinderen kunnen negatief gaan denken over het stotteren en daarom proberen therapeuten het ook een positieve insteek te geven, zodat ze zich bij het praten minder angstig voelen.

Door: Nationale Onderwijsgids / Johanne Levinsky
Bronnen: stotteren.nl, thuisarts.nl