‘Verpleeghuizen schenden mensenrechten door deuren gesloten te houden’

Gezondheidsjurist Brenda Freriks van het Amsterdam UMC stelt dat verpleeghuizen mensenrechten schenden door de bewegingsvrijheid van hun bewoners te beperken. Lang niet alle verpleeghuizen voeren namelijk een opendeurenbeleid, waardoor veel ouderen nog steeds achter een gesloten deur zitten. Sinds de invoering van de Wet zorg en dwang in 2020 is dit niet meer zomaar toegestaan. Dit meldt KRO-NCRV.

De Wzd zorgt ervoor dat bewoners van zorginstellingen niet zomaar maar ‘onvrijwillige zorg’ ontvangen en daar valt beperking van bewegingsvrijheid ook onder. Volgens de wet is dit alleen toegestaan als er een ernstig nadeel is, bijvoorbeeld omdat iemand een gevaar voor zichzelf of anderen vormt. Maar ook dan moeten zorginstellingen dat goed onderzocht hebben en naar alternatieven gekeken hebben om die bewegingsvrijheid toch te kunnen bieden, zegt Freriks. “Iedereen heeft volgens de Grondwet – en volgens Europese verdragen – namelijk recht op bewegingsvrijheid”, aldus de gezondheidsjurist.

Minderheid voert opendeurenbeleid

Bij de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) en branchevereniging ActiZ is niet duidelijk hoeveel zorginstellingen nog geen opendeurenbeleid hanteren. Pointer ondervroeg zes grote zorginstellingen en daaruit blijkt dat nog lang niet al hun locaties de deuren hebben geopend voor hun bewoners. Van de 143 zorglocaties hebben 61 een opendeurenbeleid, waarbij mensen zonder een code te hoeven invoeren of aan zorgpersoneel te hoeven vragen of ze naar buiten mogen. Wel is er, indien nodig, sprake van GPS-tracking.

Personeelstekorten en spanning

Zorginstellingen zeggen dat personeelstekorten een rol spelen in hun beleid om de deuren vooralsnog gesloten te houden. Zo is er bijvoorbeeld niet genoeg personeel beschikbaar om cliënten die verdwaald raken terug te vinden. Ook vindt zorgpersoneel het soms nog spannend om hun bewoners met dementie zomaar naar buiten te laten gaan. Tegenwerkende familieleden kunnen ook een rol spelen. De cultuuromslag bij familie en personeel is niet zomaar gemaakt. Maar ook technologie is soms een struikelblok, of de locatie van het verpleeghuis. Zo zijn locaties middenin de stad of in de buurt van een tram- of treinbaan minder geschikt, vinden de instellingen.

Handhaven IGJ

Genoeg valide redenen dus, maar geen voor Freriks geen reden om geen opendeurenbeleid te voeren of dit uit te stellen. Ze is ook van mening dat de IGJ strenger moet handhaven. Onlangs liet de IGJ al weten bij inspectiebezoeken aan te gaan dringen op aanpassingen van het beleid. Mogelijk komt er in de toekomst ook een andere manier van toezicht dat de IGJ in staat stelt om in te grijpen als verpleeghuizen hun deuren niet openen voor bewoners.

Lees ook: Lang niet alle verpleeghuizen in Groningen hebben opendeurenbeleid

Door: Nationale Zorggids / Johanne Levinsky