Middel X: wat doet het en waarom is het zo omstreden?

Deze week staat een 30-jarige man uit Eindhoven terecht voor de handel in zelfdodingsmiddel Middel X. Zeker tien mensen die het bij hem hadden besteld, gingen daadwerkelijk over tot suïcide. Daarmee overtrad de man het verbod op hulp bij zelfdoding. Wat doet Middel X en waarom is het al jaren omstreden maar niet verboden? 

Wat is Middel X?

Middel X  staat voor een aantal giftige stoffen, die onder meer worden gebruikt door de chemische industrie. Eén van de stoffen, een conserveermiddel, is omgedoopt tot geschikt zelfdodingsmiddel en de afgelopen jaren ook gebruikt voor zelfdoding. Een (poging) tot suïcide met deze stof is lang niet altijd pijnloos en kan zelfs ernstige bijwerkingen veroorzaken. Eenmaal ingenomen is er geen weg terug.

Iemand die Middel X inneemt krijgt zuurstoftekort in de cellen en komt daardoor te overlijden. Hoe de vergiftiging verloopt, is vooraf lastig te zeggen. Soms duurt het uren voordat iemand het bewustzijn verliest en tot wel 40 uur voordat iemand overlijdt. Artsen stellen dat er in de tussentijd ernstige bijwerkingen kunnen optreden, zoals braken, diarree, pijn op de borst, onregelmatige hartslag, stuiptrekkingen en een hartstilstand. Volgens deskundigen is er – ondanks wat Coöperatie Laatste Wil claimt – geen sprake van een humane dood. Het zou zelfs, zoals de bijwerkingen al laten zien, een ernstige doodsstrijd zijn met veel kramp, pijn, verwondingen en overgeven.

In Nederland zijn alleen artsen in bijzondere gevallen bevoegd om iemand te helpen met sterven via euthanasie of hulp bij zelfdoding. Maar dat is ook alleen toegestaan als de patiënt daar actief om vraagt. De euthanasiewet hanteert zes zorgvuldigheidseisen waaraan artsen zich moeten houden.

Hulp bij zelfdoding strafbaar

Hulp bij zelfdoding door mensen die geen artsen zijn, is strafbaar. Het leveren van Middel X is dan ook niet toegestaan, omdat je iemand hiermee bijstaat en in staat stelt tot suïcide. Volgens de wet kan iemand die Middel X geeft aan een persoon die er daadwerkelijk zelfmoord mee pleegt, een celstraf van 3 jaar opgelegd krijgen. Maar om Middel X echt te kunnen verbieden, is een aanpassing van de wet nodig. In 2021 zei voormalig zorgminister Hugo de Jonge dat een wettelijk verbod het tegenovergestelde effect zou kunnen hebben. Juridische maatregelen zouden namelijk bekendheid geven aan de stoffen in Middel X.

Inmiddels is toch bekend om welke stof het gaat. Coöperatie Laatste Wil, waar de verdachte Eindhovenaar lid van is, onthulde de naam van Middel X op de website. Dit zou verklaren waarom er vorig jaar flink meer meldingen over binnenkwamen dan de 7 jaar ervoor. Tussen 2014 en 2021 zijn er bij het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum ongeveer 25 meldingen over vergiftigingen met het middel gedaan. In 2022 kwamen er alleen al 16 meldingen over binnen. Waarschijnlijk zijn er nog meer pogingen gedaan, omdat er hier geen meldplicht voor geldt.

Door: Nationale Zorggids / Johanne Levinsky
Bronnen: Rijksoverheid, Trouw, NOS