Volgens de cijfers van het CBS kampt 15% van de hoogopgeleide werknemers met burnout klachten. Volgens arbodienstverlener 365 is burnout in 2011 ten opzichte van het jaar ervoor met 11% gestegen. Het UWV verwacht dat het aantal lopende WIA uitkeringen in 2012 zo'n 169.000 zal bedragen, waarvan 41.000 nieuwe aanvragen. Zo'n 31% van de totale instroom in de WIA heeft te maken met psychische klachten, in het bijzonder depressie, posttraumatische stressstoornis, burn-out of overspanning. De arbeidsparticipatie bij gedeeltelijke arbeids(on)geschiktheid als gevolg van psychische problematiek is duidelijk lager dan bij totale gedeeltelijke arbeids(on)geschiktheid.

Door Leona Aarsen

En tegen 2020 zijn psychische problemen de voornaamste oorzaak van verminderde productiviteit op de werkvloer, schat de Wereldgezondheidsorganisatie. Minister Schippers heeft recentelijk een akkoord gesloten met een groot aantal partijen over de toekomst van de geestelijke gezondheidszorg (GGZ). Partijen verplichten zich een ‘destigmatiseringsprogramma' op te zetten, waarbij arbeidsparticipatie en herstel van burgerschap van de patiënt centraal staan. Tegelijkertijd wordt er steeds meer bezuinigd op geestelijke gezondheidszorg. Het accent wordt meer en meer verlegd van het behandelen van psychische problemen naar het voorkomen ervan.

Alle reden voor werkgevers (en zorgverzekeraars?) om aandacht te besteden aan het zo veel mogelijk voorkomen van psychische problemen, zou je denken. Het is onthutsend om te zien dat er nauwelijks aandacht is voor het voorkomen van psychisch verzuim, waaronder burnout en depressieve klachten.

Aan de kosten kan het niet liggen. De gemiddelde verzuimduur van een werknemer met burn-out bedroeg in 2011 189 dagen (er zijn gemiddeld 255 werkdagen in een jaar), waarmee de kosten voor een hoger opgeleide werknemer ca. €90.000,- bedragen. Het begeleiden van een werknemer die burnout dreigt te raken, is meestal slechts zo'n 5% van de kosten van uitval door burnout.

Bij de begeleiding van cliënten met burnout valt me als coach en counselor op dat er weinig tot geen kennis aanwezig is in organisaties (en bij individuele medewerkers) over signalen en voorspellers van burnout. Daarin ligt een grote uitdaging én een mooie kans voor werkgevers (en zorgverzekeraars?) om zich te onderscheiden, juist in tijden van financiële crisis en bezuinigingen. Geestelijke vitaliteit en preventie van psychische problemen beginnen op het werk.

Burnout kan je maanden en soms jaren van tevoren zien aankomen. Wrang genoeg overkomt het de meest bevlogen, ambitieuze en betrokken werknemers. Stress bouwt zich geleidelijk op en er ontstaat een steeds groter disbalans tussen inspanning en ontspanning, geven en ontvangen, controle en loslaten. Het onschuldig lijkende kort verzuim neemt toe, veelal door lichamelijke klachten: hoofdpijn, rug- en schouderklachten. Juist omdat het om lichamelijke klachten gaat, wordt de link met grote psychische belasting en langdurige stress niet of onvoldoende gelegd. En de gemiddelde ‘burnouter' is een doorzetter, die laat zich niet kennen. En hij rijdt door op de reservetank tot de machine plotsklaps tot stilstand komt. Schijnbaar onverwacht. Maar niets is minder waar.

Burnout kan voorkomen worden. Door te investeren in programma's voor fysieke en mentale vitaliteit. Door voorlichting over de voorspellers en signalen van psychisch verzuim. Door aandacht voor eigenaarschap door zowel de werknemer als de werkgever als de zorgverzekeraar. Door de juiste interventiestrategieën en effectieve preventiemaatregelen te integreren in het HR-beleid van organisaties. Gericht op het herkennen van signalen van psychisch verzuim, op het tijdig aangaan van de dialoog met de medewerker, en het investeren in bevlogenheid en werkgeluk. En dat is geen soft gedoe. Dat scheelt miljarden.

© Nationale Zorggids / Leona Aarsen